مواد سازنده شیرآلات صنعت آب

کلیات

مواد گوناگونی در ساخت شیرآلات صنعت آب استفاده می شود که غالبا از فولاد و چدن ساخته می شوند. می توان مواد سازنده شیرآلات صنعت آب را به دو دسته تقسیم نمود:

الف – قسمت هایی که تحت فشار قرار می گیرند نظیر بدنه، پیچ ها و نظایر آن

ب – قسمت هایی که اجزای دیگر شیرآلات را تشکیل می دهند، نظیر دریچه، نشت بندها، بوش و نظایر آن.

بدنه و دیسک شیرهای صنعت آب از جنس های مختلف مانند فولاد، چدن، چدن داکتیل، برنز، فولاد ضد زنگ و غیره ساخته می شوند.

به طور خلاصه مواد مصرفی در مورد شیرآلات صنعتی به شرح زیر تقسیم بندی می شوند:

• استفاده از چدن خاکستری با جنس GG25 در ساخت بدنه و دیسک شیرهای صنعت آب صرفا به دلیل ارزانی و سهولت ریخته گری و ماشین کاری است
• به دلیل ضرباتی که در موقع نصب و به خاطر شرایط کاری سخت به شیر اعمال می شود استفاده از شیرهای چدن خاکستری به دلیل شکنندگی در مقابل ضربه توصیه نمی شود و این موضوع ربطی به فشار کاری شیرها ندارد چون شیرهای با بدنه چدن خاکستری با ضخامت جداره مناسب قابلیت تحمل فشارهای زیاد را نیز دارند.
• به خاطر مسایلی که در بند قبل قید شد شیرهای با بدنه و دیسک از جنس فولاد یا چدن داکتیل استفاده می شود.
• اصولا شیرهای با فشار کار تا 25 بار را می توان از فولاد یا جنس داکتیل تولید کرد . ولی در فشارهای بیش تر از 25 بار حتما باید فولادی باشند.
• شیرهای با بدنه و دیسک فولادی به دو روش سازه ی جوشکاری و یا ریخته گری قابل تولید هستند.
• به دلیل جلوگیری از پدیده ی خوردگی گالوانیکی توصیه می شود در شرایطی که فشار کاری بیش تر از 25 بار نباشد، جنس بدنه ی شیرها مشابه جنس خط لوله انتخاب شود بدین معنی که اگر خط لوله از جنس فولاد است، شیرآلات نیز از جنس فولاد باشند و اگر جنس خط لوله از چدن داکتیل است شیرآلات نیز از همان جنس انتخاب شوند.
• محور شیرها معمولا از جنس فولاد ضد زنگ20  که حداقل شرایط مقاومت در برابر پوسیدگی را داراست و قیمت مناسبی را نیز دارد انتخاب می شود ولی نسبت به شرایط کاری ممکن است از فولادهای ضدزنگ مانند 316AISI یا AISI304 نیز استفاده شود
• رینگ آببندی شیرها در صنعت آب بسته به نوع شیرها می تواند از جنس فولاد ضدزنگ، برنج و یا برنز باشد و بهتر است توسط جوشکاری در بدنه ی شیرها تعبیه شود چون در این روش به غیر از ضدزنگ شدن محل آببندی، سختی سطحی زیادتری نیز به دست می آید که عمر شیر را زیاد می کند
• بوش هایی که محور شیرها در آن حرکت می کنند باید از جنس فسفر برنز و یا فولاد ضد زنگ با روکش تفلون باشد.
• بهتر است طراحی بوش ها طوری باشد که آب به داخل یاتاقان های بدنه شیر وارد نشود . چون به غیر از پوسیدگی، موضوع رسوب گذاری آب در این محل ها نیز مهم اس ت و به مرور زمان کارکرد شیر را سنگین و مشکل می کند . چون شیرهای بزرگ صنعت آب ممکن است مدتهای طولانی باز و یا بسته باشند و هیچ حرکتی انجام ندهند، در این صورت مشکل رسوب گرفتن محور شیرها و بوش ها مشکل ساز خواهد شد.
• لاستیک های آببندی شیرها از جنس SBR، NBR، EPDM و یا ترکیبی از آنها انتخاب می شود این لاستیک ها باید شرایط خاص را دارا باشند که عبارتند از:

1. حفظ ویژگی های ارتجاعی در طول زمان
2. مقاومت مکانیکی خوب در برابر سایش
3. مقاومت خوب در تماس با هوا در طول زمان
4. بهداشتی بودن

• پیچ و مهر ه های مورد استفاده در داخل شیرها و محل هایی که با آب در تماس هستند حتما باید از جنس فولاد ضدزنگ باشند. جنس پیچ و مهر ه ها نیز بهتر است از این نوع باشند ولی به دلیل گرانی در شرایطی که نتوان از پیچ و مهر ه های فولادی ضد زنگ استفاده کرد. این نوع پیچ و مهره ها حد اقل باید از نوع خشکه 8/8 باشند.
• رنگ شیر ها: به دلیل مقاومت خوب رنگ و عدم استفاده از تینر در مراحل پاشش رنگ، سامانه رنگ آمیزی شیرها اصولا باید به روش الکترواستاتیکی بوده و رنگ ها از نوع اپوکسی پودری و کوره ای باشند. این رنگ ها در درجه حرارت های حدود 180 درجه پخته می شوند. حداقل ضخامت نباید کم تر از 150 میکرون باشد.
• انواع دیگر پوشش حفاظ تی شیرها نیز موجود هستندکه عبارتند از رنگ های لعابی که در درجه حرارت های بسیار زیاد پخته می شوند ولی به دلیل گرانی معمولا در شرایط عادی استفاده نمی شوند.

استاندارد مربوط به ابعاد شیرآلات صنعت آب

در مورد ابعاد شیرآلات صنعت آب از جنس فولادی استاندارد رایج DN2501 و یا معادل آن  ISO 7005-1 فاصله فلنج تا فلنج استاندارد DN3202 و در مورد شیرآلات چدنی استاندارد فلنج ISO 7005-1 مورد استفاده قرار می گیرند.

تعمیرات و نگهداری

تعمیر، نصب و نگهداری شیرآلات صنعت آب

شیرآلاتی که بر حسب شرایط به طور صحیح انتخاب و نصب شده و به طور منظم تعمیر و نگهداری شوند، سالیان طولانی بدون مشکل کار آیی خواهند داشت. بدین منظور راهنمایی سازندگان را در مورد نصب، نگهداری و تعمیر هر نوع شیر باید مد نظر قرار داد. اطلاعات زیر به منظور راهنمایی های اساسی آورده شده اند:

نصب

• حتی الامکان شیر ها باید در مکانی نصب گردند که فضای کافی اطراف آن وجود داشته باشد تا تعمیر آن ها به سهولت انجام پذیرد.
• باید دقت نمود تا اولا بارهای نا خواسته به شیر اعمال نشوند، ثانیا شیرها در جهت صحیح جریان نصب شوند.

تذکر: در استفاده از آچار باید از آچار مخصوص برای لوله و شیر که دندانه های آن تخت شده باشد استفاده نمود

• حتی الامکان شیر ها باید در مکانی نصب گردند تا تمام گ رد و خاکی که در شیر هنگام انبارداری جمع شده است قبل از نصب شیر پاک شود . پاکیزگی را هنگام نصب شیر باید حفظ نمود، زیرا وجود گرد و خاک و ذرات سا ییده شده موجب خرابی نشیمن گاه و عملکرد شیر می شود.

به منظور تسهیل در امر نظافت و پاکی، کارخانجات سازنده باید پوشش های مناسب روی قسمت های انتهایی باز شیر ها قرار دهند. در مورد شیرهایی که از طریق جوش دادن در خطوط لوله قرار می گیرند باید توجه داشت که عمل جوشکاری با دقت انجام گیرد تا این که تغییر شکل و پیچ خوردگی قابل ملاحظه ای ایجاد نشود . ذرات جوشکاری که در محل بجا می ماند برای کارآ یی شیرآلات مضر و خطر ناک بوده و لذا باید آثار باقیمانده جوشکاری از بین بروند.

تعمیر و نگهداری، نحوه بارگیری، حمل و تخلیه

 همانند هر وسیله مکانیکی، نگهداری و تعمیر مرتب، موثرترین وسیله برای اطمینان از دوام بازده عملکرد می باشد. توصیه می شود که در هر مور د دستورالعمل نگهداری و تعمیرات ک ه توسط سازندگان داده می شود اجرا شود . برنامه منظم بازرسی از تمام شیر ها ضروری است . دوام عملکرد صافی ها نیز باید بازدید و کنترل شوند . تعمیر آ نها باید هم زمان با تعمیر شیر انجام گیرد . سر پوش و واشر فلنج ها و هم چنین دیسک و نشیمن گاه شیر ها در صورت سایش یا خرابی باید مورد بازدید قرار گیرند و هرجا لازم باشد تعویض گردند.

قطعات یدکی نیز نیازمند محافظت می باشند و معمولا آ نها را باید با مواد ضد خورندگی پوشش دهند . بهتر است که قطعات یدکی طوری بسته بندی و برچسب زده شوند که به راحتی در محل قابل تشخیص باشند . این قطعات باید شماره گذاری، کدبندی و بر چسب زده شوند تا آماده برای تعویض در مواقع لزوم شوند. شیرآلات باید در صندوق ها و یا پالت های چوبی بسته بندی شده و در داخل بست ه بندی آن تمهیدات لازم جهت در تماس قرار نگرفتن شیر با هوا انجام ش ود. حمل شیرآلات باید توسط جرثقیل و یا لیفتراک بارگیری و تخلیه و یا نصب شده و به هیچ عنوان از سایر ماشین آلات سنگین مانند بیل مکانیکی و غیره جهت نصب و یا تخلیه استفاده نشود.

شیرآلات باید در انبار سرپوشیده کاملا به دور از نور آفتاب تا مرحله نصب سریع توسط پی مانکاران نگهداری شوند تا حتی المقدور از آسیب دیدن شیرها قبل از نصب جلوگیری شود.

در تمامی شیرآلات باز و بسته نمودن حداقل سه ماه یک بار برای جلوگیری از سفت و تمیز شدن رسوبات احتمالی ضروری است.