شیرهای یک طرفه

شیرهای یك طرفه در حالت كلی برای جلو گیری از جریان های برگشتی (معكوس) به كار برده می شوند ودر طول لوله مكش تلمبه نصب می گردند تا بخش رانش تلمبه را پر نگه دارند و بدین وسیله به عملكرد آن كمك كنند . شیر یك طرفه هم چنین در لوله های متصل به سامانه های ثانویه(مثل انشعابات ) كه ممكن است فشار آنها بیش از سامانه اصلی شوند به كار می رود تا مانع از ورود سیال از سامانه ثانویه به سامانه اصلی شود . شیر یك طرفه باید به آسانی در برابر جریان رو به جلو باز شود و افت فشار كمی در حالت تمام باز داشته باشد و هم چنین مانع ایجاد ضربه قوچ گردد. شیرهای یك طرفه از نظر كلی به دو دسته تقسیم می شوند:

الف – شیرهای یك طرفه ای كه با فشار استاتیك جریان بسته می شوند.

ب – شیرهای یك طرفه كه توسط اهرم خارجی بسته می شوند.

شیرهای یك طرفه اهرم دار مانع از بسته شدن سریع شیر توام با صدا و در نتیجه بر خورد شدید دیسك با نشیمن شیر می شوند . در سامانه های با تغییر سرعت زیاد به خصوص در ایستگاه های پمپاژ استفاده از شیرهای یك طرفه لولایی ساده توصیه نمی شودو بهتر است از شیرهای ی كطرفه سوپاپی فنردار و یا با اهرم خارجی استفاده شود. در حالت كلی شیرهای ی كطرفه باید به نحوی عمل كنند كه:

• قبل از انعكاس موج فشار منحنی از انتهای خط لوله بسته شوند
• نوسانات سریع قطعه متحرك شیر وجود نداشته باشد.
• شیرهای یك طرفه برحسب نوع حركت قطعه در داخل بدنه شیر، به سه دسته كلی تقسیم می شوند:

شیرهای یک طرفه بالارونده

جهت حركت قطعه متحرک در این نوع شیر، عمود بر صفحه نشیمن شیر است.مزیت شیر های یک طرفه بالارونده بر دیگر انواع شیر های یك طرفه آن است كه با بالا بردن دیسك به مقدار كم، شیر در حالت تمام باز قرار می گیرد. بنابر این شیر های یك طرفه بالارونده به طور سریع بسته می شوند شكل1 .. این شیرها با محور دو طرفه به دلیل طراحی خاص قابلیت نصب در كلیه زوایا را دار ند. در سامانه های پمپاژ به دلیل بسته شدن بسیار سریع تر شیرهای یك طرفه بالارونده قویا توصیه می شود كه از این نوع شیرهای یك طرفه به جای سایر انواع استفاده شود تا از تشدید پدیده ضربه قوچ آب به دلیل كوبیده شدن دیسك شیر یك طرفه به نشیمن خود جلوگیری به عمل آید. 

در بعضی از شیرهای یك طرفه بالارونده نیروی بسته شدن شیر توسط یك فنر تامین می شود تا بتوان شیر را در وضعیت های غیرافقی نیز نصب كرد كه آببندی كامل به دست می دهند. شیرهای یك طرفه بالارونده انواع مختلفی دارند كه عمدتا می توان به شیرهای یك طرفه بالارونده دیسكی، پیستونی، و كروی اشاره كرد.

 شیر یک طرفه لولایی

در شیر یك طرفه لولا یی قطعه متحرك به صورت دیسكی است كه معمولا در حول لولایی كه محور آن در بالای نشیمن شیر قرار دارد می چر خد (شكل2) در برخی موارد شیر بادبزنی نیز گفته می شود.

شیر یك طرفه معمولا در موقعیت افقی نصب می شود. لیكن در موارد نصب به صورت عمودی باید از موانع حركت دیسك جلوگیری به عمل آورد . برای افزایش سرعت بسته شدن شیر می توان از اهرم و وزنه ویا فنر استفاده كرد. از نصب شیر یك طرفه باد بزنی به صورت عمودی در مواردی كه آب مواد جامد معلق دارد، باید خودداری كرد. 

شیر یک طرفه دورانی

در شیر یك طرفه دورانی قطعه متحرك حول نقطه ای كه بین مركز و لبه بالایی دیسك قرار دارد، دوران می كند و اساس كار آن به كارگیری از نیروی برا می باشد كه به صورت ساده در شكل 3  نشان داده شده است.

شیر یك طرفه دورانی به طور سریع بسته می شود. زیرا دیسك مسافت كوتاهی را از حالت تمام باز تا بسته طی می كند ، شیر مجهز به فنری است كه باعث افزایش سرعت بسته شدن شیر می شود. بعضی از شیرهای یك طرفه دورانی می توانند به عنوان شیرهای پروانه ای نیز عمل نمایند، لذا توصیه می شود كه از این شیر در مواردی استفاده شود كه امكان به كارگیری شیر یك طرفه لولایی وجود نداشته باشد.