طبقه بندی شیرآلات از نظر مكانیزم و انرژی مورد نیاز جهت عملكرد آنها

شیرآلات صنعتی از نظر انرژی به كار رفته جهت به كار انداختن آنها به سه دسته كلی تقسیم میشوند:

• شیرهای دستی
• شیرهای با محرك الكتریكی، پنوماتیكی و یا هیدرولیكی
• شیرهای اتوماتیك یا خودكار

شیرهای دستی

به شیرهایی كه در آنها انرژی مورد نیاز برای به كار انداختن شیر توسط انسان تامین میشود شیر دستی میگویند. این شیرها عمدتا برای قطع و وصل جریان، كنترل بده و انحراف جریان به كار میروند. شیرهایی كه برای قطع و وصل جریان به كار میروند.
مجاز نیستند برای كنترل جریان نیز به كار روند ولی شیرهای كنترل با در نظر گرفتن مساله ایجاد افت فشار زیادتر مجاز به استفاده برای قطع و وصل هستند.

شیرهای دستی، بر حسب نوع حركت قطعه متحرك در داخل شیر مطابق جدول 1-1 به چهار گروه تقسیم میشوند:

الف – انسداد محوری: در این نوع شیرها جهت حركت قطعه متحرك موازی جهت جریان است. شیرهای بشقابی و پیستونی از شیرهای متداول انسداد محوری هستند.
ب– كشوی: قطعه متحرك همانند دریچه ای عمل كرده كه در جهت عمود بر جریان حركت است. شیرهای دروازه ای از نوع كشویی هستند.
ج– گردان: قطعه متحرك را یک توپی یا صفحه دیسك تشكیل میدهد كه این قطعه با چرخش حول محور ساقه شیر، باعث قطع جریان میشود. شیرهای توپی، بشقابی و پروانه ای از شیرهای متداول گردان هستند.
د – بدنه انعطافی: در این نوع قطعه متحرك با خم كردن بدنه انعطافی شیر باعث قطع جریان میشود. از شیرهای متداول این طبقه میتوان شیرهای فشردنی و دیافراگمی را نام برد .

انتخاب نوع شیرهای دستی

برای انتخاب نوع دستی توجه به دو عامل روش تنظیم جریان توسط قطعه متحرك (دیـسك) و نحوه عبور جریان از درون شیر ضروری است. شیرهایی كه برای قطع و وصل جریان به كار میروند در صورت بازشدگی كامل، افت فشار نا چیزی دارند و جریان به صورت مستقیم از درون شیر عبور میكند.
شیرهای انسداد محوری به خاطر پر پیچ و خم بودن مسیر جریان دارای افت فشار بالایی بوده و كمتر به منظور قطع و وصل استفاده میشوند.
شیرهای كنترل بده برای تنظیم مقدار جریان به كار میروند. شیرهای انسداد محوری برای این منظور مناسبند زیـرا مقدار بازشدگی دهانه شیر را میتوان متناسب با بده مورد نظر تنظیم كرد. شیرهای گردان و نیز بدنه انعطافی از مكانیزم كنترل جریان خوبی برخوردارند. اما كنترل در محدوده معینی از دهانه شیر صورت میپذیرد.
شیر دروازه ای كه در آن دیسك دایره ای در درون نشیمن دایره ای شیر میلغزد، به دلیل ایجاد تلاطم و خلاءزایی به ویژه در زمانی كه شیر در حال بسته شدن باشد برای كنترل جریان به كار نمیرود.

شیرهای با محرك الكتریكی، پنوماتیكی و هیدرولیكی

شیرهای با محرك الكتریكی شیرهای برقی و شیرهای پنوماتیكی و هیدرولیكی، شیرهایی میباشند كه برای به كار انداختن آنها، انرژی توسط نیروی انسان تامین نشده و انرژی از خارج سامانه اعمال میشود

شیرهای اتوماتیک یا خودكار

برای عملكرد آنها انرژی لازم از خود سامانه مانند انرژی موجود در خطوط لوله انتقال آب تامین میشود.
مانند فشارشكن، یك طرفه، كنترل سطح آب در مخازن و غیره. این شیرها خود به دو گروه تقسیم میشوند كه عبارتند از:
الف – شیرهایی كه انرژی سامانه مستقیما به شیر وارد میشود تا عمل مورد نظر را انجام بدهد مانند شیرهای یك طرفه معمولی، شیرهای شناور (فلوتر) كوچك و غیره.
ب – شیرهایی كه انرژی سامانه به طور مستقیم برای به كار انداختن شیر كافی نیست و در نتیجه از سامانه پیلوت برای تقویت نیروی مورد نیاز شیر استفاده میشود. در این شیرها سامانه پیلوت مانند مغز شیر عمل میكند و شیر اصلی از فرمانهایی كه از سامانه پیلوت صادر میشود، تبعیت میكند، مانند شیرهای فشارشكن، شیرهای اطمینان پیلوت دار و شیرهای كنترل سطح آب در مخازن .

منبع : راهنمای انتخاب نوع و موقعيت شيرآلات صنعت آب و بهره برداری از آنها نشريه شماره 529