جهت مشاهده قسمت دوم مقاله کلیک کنید.
اتصالات با سيستم لوله اي كه شكل پروفيل داخلي آنها سركاسه لوله تايتون است جهت اتصال خطوط فاضلاب ساختمان با سيستم زه كشي محلي به كار مي روند كه داراي يك مفصل مي باشند كه توسط آن نشست لوله بدون آسيب ديدن خطوط فاضلاب يا لوله ها ممكن است .در اين گونه از اتصال نبايد از مفصل كوتاه استفاده شود . سيستم با دو سر اتصال سركاسه اي عمل مي كند و لوله به صورت برش خورده يا كامل مي تواند نصب شود . برگشت جريان در اتصال مانند خطوط فشاري اهميتي ندارد .
جهت تميز كاري و بازرسي كانال هاي بسته به عنوان مثال در مواردي كه بايد از آب آشاميدني حفاظت شود در لوله ها از اطاقك هاي بازرسي (شكل ٦-٣ (و يا انبار هاي تميز كاري خط لوله به صورت جوش داده شده استفاده مي شود .اين قطعات براي كليه اندازه هاي اسمي لوله به كار مي روند . مزاياي آنها عبارت است از ;
بزرگ بودن اين دريچه ها امكان بهره بري از انواع روش هاي تميز كاري و برسكاري و نازل هاي تميز كاري فشار بالا با استفاده از دوربين هاي كنترل مدار بسته را مي دهد .
جدول ٦-٤ مرور كلي بر اتصالات خطوط فشاري فاضلاب و كانال هاي ثقلي دارد .
جدول ٦-٤: اتصالات فاضلابي
اتصالات جهت خطوط آب آشاميدني ,فاضلاب يا گاز توسط پوشش ها و لايه هاي مختلف قابل تحويل مي باشند .محدوده استفاده در آنها در فصل هاي ١٢و ١٣٢ توصيف شده است .
اتصالات و متعلقات از جنس چدن نشكن و اتصال آنها در چهار چوب فشار كاري قابل استفاده مي باشند . اين امر براي خطوط لوله تامين آب و گاز و نيز فاضلاب مصداق دارد .
در حالت هاي خاص مانند نصب روي پايه ها و نصب با ارتفاع پوشش خاك كمتر و يا بارهاي فشاري داخلي بالاتر لازم است حفاظت هاي داخلي و خارجي خاص و اندازه هاي ويژه در توليد و نصب اعمال شوند .
اتصال هاي سركاسه –اسپيگات مانند يك مفصل با قابليت حركت طولي عمل كرده و در خطوط لوله مدفون شونده در زمين تحمل بارهاي سنگين را دارند .اتصال تايتون در حد اكثر انحراف قابليت آب بندي خود را حفظ مي كند .اتصال استاندارد خواص مشابهي را در زواياي انحراف كمتر نشان مي دهد .هردوي اين اتصال ها تحمل حجم دفن بالا را دارند .
٧-١ اتصال هاي سركاسه اي براي لوله هاي گاز از قديمي ترين سيستم هاي اتصال لوله مي باشند .اتصال هاي سركاسه –اسپيگات مدرن به صورت مطمئن و سريع مونتاژ مي شوند . اين اتصال ها در هنگام نصب فوائد فني و اقتصادي بالاي را ارائه مي دهند .
با توجه به توضيح استاندارد هاي اروپايي 969 EN, 598 EN ,545 EN در مورد اتصال در لوله ها و اتصالات چدن نشكن الزامات كاركردي مشخص شده است . به صورت انحصاري قطر اسپيگات بر مبناي استاندارد ثابت مشخص مي شود .در استاندارد هاي مشابه براي محصول لوله و اتصال از جنس چدن نشكن مانند 2531 ISO برآورده شدن الزامات كاركردي بالا به عهده توليد كننده است تا اتصال به گونه اي طراحي و توليد شود كه به اين گونه الزامات پا سخگو با شد . در جمهوري فدرال آلمان ساخت هر گونه اتصال كه به الزامات پاسخگو باشد مطابق با 28603 DIN صورت مي گيرد . الزامت كاركردي ذيل در استاندارد هاي اروپايي 969 EN, 598 EN ,545 EN براي اتصال هاي قابل حركت مشخص شده است كه نيروهاي طولي را مهار نمي كنند .
-١ فشار هيدرواستاتيك مثبت داخلي
-٢ فشار داخلي منفي
-٣ فشار هيدرواستاتيك مثبت خارجي
-٤ فشار هيدرواستاتيك سيكلي داخلي
طبق اين دلايل شرايط مرزي دشوار (جدول ٧-١) امكان پذير مي شود .
براي اتصال هاي قابل حركت مهار كننده نيروي طولي در حقيقت برنامه هاي آزمون يكساني پيش بيني شده است .نماينده ها با قطر اسمي خاص براي گروه هاي اندازه اسمي معين تحت آزمون قرار مي گيرند .(جدول ٧-٢)
جدول ٢-٧ گروه بندي اندازه اسمي براي آزمون هاي نوع (TEST TYPE ) در اتصال سركاسه – اسپيگات
• آب بندي توسط الاستومر ها بايد تحمل مقاومت تنشي بالايي را داشته باشد .
در آلمان بيشترين پيوندي كه مورد استفاده قرار مي گيرد سيستم اتصال سركاسه – اسپيگات تايتون مي باشد كه در محدوده اندازه هاي اسمي 80 DNتا 1400 DN استاندارد شده است .گزارش هاي آزمون تايپ تست نشان مي دهند كه در فشار هاي داخلي بالا در حدود مقادير حداكثر انحراف و خارج از مركز بودن اين نوع اتصال فاقد نشتي مي باشد . اين خاصيت و ديگر خواص مشابه ناشي از پايداري بالاي شكل سركاسه مي باشد. به صورت مشابهي سيستم استاندارد اتصال سركاسه –اسپيگات در در محدوده اندازه هاي اسمي 80 DNتا 2000 DN استاندارد شده است.
هر دوي اين سيستم ها در اين امر اشتراك دارند كه مي توانند داراي حركت طولي باشند و مانند يك اتصال با اين ويژگي عمل كنند .درا ين حالت ممان ها ي خمشي از لوله به لوله و يا از لوله به اتصال انتقال پيدا نمي كنند كه اين امر ناشي از قابليت حركت محوري و زاويه اي و نيز الاستيسيته بودن واشر هاي آب بند به كار رفته در برابر بارهاي مكانيكي و حركات زياد زمين است .كاركرد واشر در فشارهاي داخلي بالا ونيز فشار منفي عمل كننده خارجي درست است. جهت نصب در بستر هاي ناپايدار و يا مناطق با شيب تپه اي از اتصال تايتون با سركاسه بلند استفاده مي شود كه حركت طولي و نيز جابه جايي محوري آن مانند اتصال تايتون با سركاسه عادي است .
جهت نصب در خطوط فاضلاب يا كانال هاي مربوطه از واشر توليدي مطابق با استاندارد 1-681 EN استفاده مي شود. جهت خطوط گاز مطابق استاندارد 682 EN اين كار صورت مي گيرد. توضيحات بيشتر براي واشرها در فصل ١١ آمده است. ٧-٢ انواع اتصال (پيوند) تايتون اتصال ١-٢-٧ بيشترين اتصال لوله چدني كه در خواست مي شود از اين نوع اتصال است .از زمان ورود آن به بازار آلمان در سال 1957 ميليون ها بار در خطوط آب , آب خام ,فاضلاب وگاز به كار رفته است .شكل ٧-١ جزئيات ساختماني آنرا به صورت برش خورده نشان مي دهد .
شكل ٧-١: سيستم اتصال سركاسه –اسپيگات از نوع تايتون
ابعاد حقيقي اين اتصال در استاندارد 28603 DINبراي اندازه هاي اسمي 80 DN تا 1400 DN معين شده است . سيستم آب بندي اتصال تايتون از يك واشر پروفيل دار بهره مي گيرد كه از دو جزئ لاستيك نرم و لاستيك سخت تشكيل شده است .
جزئيات واشر در جدول ٧-١ نشان داده شده است .
واشر بعد از قرار گيري در سركاسه بامقداري جابه جايي در محفظه واشر روبرو مي شود چون قطر خارجي قسمت نرم واشر بيشتر از قطر داخلي محفظه واشر در سركاسه است و لذا تورم واشر به مقدار تقريبي 30 درصد در مقطع هنگام داخل شدن اسپيگات به داخل سركاسه رخ مي دهد .هنگام جا افتادن واشر بين محفظه آن در سركاسه و قطر لوله تغيير شكل زيادي در آن ايجاد مي شود و بنابراين فشار فشردگي زيادي بر آن و نيز سطح خارجي اسپيگات رخ مي دهد . پروفيل ورودي در سركاسه نقش ميزان كردن اسپيگات را هنگام داخل شدن به عهده دارد و خارج از مركز شدن لوله و نيز خروج آن از سركاسه را محدود مي سازد لذا فشردگي بيشتر ي بر واشر ناشي از خارج از مركز شدن و يا عمل بار هاي خارجي رخ نمي دهد .قسمت سخت واشر به صورت قلابي در محفظه نگهدارنده آن در سركاسه عمل كرده و موقعيت واشر را به خصوص در برابر حركت طولي اسپيگات و فشار داخلي حفظ مي كند .
در فشار داخلي اين قسمت خود را در مركز نگه داشته و شكاف كمتري بين لوله و واشر ايجاد مي كند و آب بندي ماداميكه لوله به فشار تركيدگي سيستم خط نرسيده است حفظ مي شود. قسمت برآمده نرم واشر هنگام داخل شدند اسپيگات به داخل سركاسه به صورتي فشرده مي شود كه عمل آب بندي را بدرستي انجام دهد .دوام عمل آب بندي واشر به خواص پايداري واشر و الاستيسيته بودن آن مر بوط است ولي در عين حال به تنظيم بودن واشر بين سركاسه و اسپيگات نيز مربوط است به عنوان مثال در صورتيكه ابعاد اجزائ اتصال مناسب نباشند و نيز از حد انحراف مجاز مانند انحراف خارج از مركز بودن اسپيگات در سركاسه عدول شود. انحراف عرضي به مقدار ٣٠ سانتي متر در لوله اي به طول ٦ متر انحراف زاويه اي ٣ درجه را سبب مي شود يعني يك در جه انحراف ناشي از ١٠ سانتي متر جابه جايي عرضي است . استاندارد اتصال ٢-٢-٧ اتصال استاندارد در مفهوم ساختاري خودش و در كاركرد قابل مقايسه با پيوند تايتون است .
نمايش تصويري اين اتصال در شكل ٧-٢ آمده است .
شكل ٧-٢ : اتصال سركاسه –اسپيگات سيستم استاندارد
واشر در مقايسه با اتصال تايتون داراي كيفيت مشابه مي باشد كه داراي پروفيل تخت است . سيستم استاندارد اتصال سركاسه –اسپيگات در در محدوده اندازه هاي اسمي 80 DNتا 2000 DN با استاندارد 28603 DIN طراحي و توليد مي شود. جهت مقايسه حد اكثر انحراف هاي پيوند تايتون و استاندارد در جدول ٧-٣ آمده است .
جدول ٧-٣ : انحراف پذيري پيوند هاي تايتون و استاندارد
٧-٣ محدوده استفاده اتصال هاي مورد استفاده در لوله ها وظيفه ارتباط مناسب لوله ها به يكديگر همراه با عدم نشتي و نيز آلودگي آب داخل لوله را به عهده دارند. در انتقال گاز ها بايد بالاترين دستورالعمل هاي ايمني رعايت شود.سيستم اتصال سركاسه –اسپيگات از نوع تايتون و استاندارد در خطوط لوله فشاري چدن نشكن مطابق استاندارد 545 EN , در كانال ها و خطوط فاضلاب مطابق استاندارد 598 EN و در خطوط گاز مطابق استاندارد 969 EN به كار مي روند . هم چنين انواع اتصالات با سيستم سركاسه –اسپيگات تايتون نيز در استاندارد هاي فوق وجود دارند . در خطوط لوله آب از لوله ها و اتصالات با اتصال سركاسه ساكتي مطابق با قطر هاي لوله و كلاس ضخامت با توجه به فشار كاري مطابق استانداردهاي محصول و دفتر چه هاي فني توليد كنند گان استفاده مي شود .
در خطوط لوله گاز از لوله و اتصالات چدني در محدوده اندازه اسمي 80 DN تا DN600 استفاده مي شود .بالاترين فشار كاري مجاز در آن BAR 16 است . لوله ها و اتصالات براي كانال ها و خطوط فاضلاب از جنس چدن نشكن در فشارهاي كاري 6BAR استفاده مي شوند. اتصال اين لوله ها بايد تنش هاي چند گانه موجود در كانال ها و فشار خاك و گل را در طي چنديد دهه تحمل كند و از داخل همانند خارج آب بند باقي بماند .به علاوه مقاومت در برابر ريشه هاي درختان و منابع آب زير زميني و شرايط خاص نصب حياتي است . -٨ اتصال هاي سركاسه اي مهار كننده نيروي طولي به پيوند هاي سركاسه اي مهار كننده نيروي طولي نياز است هنگاميكه نيروي اعمالي ناشي از فشار داخلي توسط بستر جذب نمي شود و يا اينكه لازم است حركت لوله و اتصال مهار شود.
اين گونه اتصال ها در سيستم هاي اطمينان مختلفي به كار مي روند. با توجه به اينكه بر روي خط لوله نيروهاي مختلفي اثر مي كنند نيروي نهايي در طراحي اين اتصال بايد محاسبه شود . كاربرد هاي اين گونه اتصال بيشتر در محدوده عمليات نصب بدون حفاري و تكنولوژي نوسازي خطوط مي باشد.يك مثال از طراحي در ذيل آورده مي شود. كليات ١-٨ بر روي خط لوله و اتصال آن نيروهاي مختلفي اثر مي كنند كه به عنوان نيروهاي داخلي و خارجي تقسيم مي شوند. نيروهاي خارجي بر روي خطوط لوله مدفون شونده اعمال مي شوند .به عنوان مثال به شكل تنش هنگاميكه ترانشه حفاري شده پر شده و متراكم مي گردد.علاوه بر فشار خاك و تراكم فشارهاي استاتيكي و ديناميكي ناشي از عبور و مرور و گاه تاسيسات نيز وجود دارند.
نيروهاي داخلي توسط فشار داخلي(PEAيا PFA (معرفي مي شوند كه PFAفشار كاري بدون محاسبه فشار قوچ و PEA فشار آزمون داخل ترانشه است .
در جداره يك لوله و در هردو انتهاي بسته آن تنش فشاري داخلي ايجاد مي شود گويي كه در درون لوله وزن يكساني توزيع شده است و فشار داخلي در تمام جهات به يك اندازه است . در صورتيكه در قسمت سمت راست لوله برش خورده اتصالي سركاسه اي نصب شده و در انتها با فلنج بسته شود شكل (1.8 (در سطح اعمال شونده فشار يعني فلنج نيروي زير اعمال مي شود .
شكل ٨-١: نيروها ناشي از فشار داخلي
كه در آن Nنيروي محوري ناشي از فشار داخلي برحسب كيلو پاسكال , P فشار داخلي بر حسب بار و da قطر خارجي لوله بر حسب سانتي متر است . اين نيرو فقط بايد توسط مهار كننده بلوكي قرارگرفته در سمت چپ و يا راست قرار گرفته در پايه سازه مهار شود . در آزمون فشار مطبق شكل ٨-٢ نبايد تحمل فشار وارد شونده توسط نيروي محوري در پايه سازه با توجه به سطح از اين مقدار كمتر شود .همچنين هنگام تغيير سطح و تغيير جهت درسه راهي هاوشيرهاوزانويي ها نيروي منتج ازفشارداخلي بر پا يه سازه واردمي شود .(شکل 8-3 )
نيروي منتجRN مي تواند روي بلوک حمايت کننده بتوني يا اتصال هاي مهار کننده نيروي طولي بااستفاده از اصطکاک و فعال کردن فشار غير فعال زمين در پايه سازه اثر بگذارد.اندازه و جزئيات مهار کننده بتوني در فصل 9 آورده مي شود. 8-2 انواع اتصال (پيوند) در اتصال هاي مربوط به لوله و اتصالا ت چدن داکتيل دو گروه زير در نظر گرفته مي شوند .
• اتصال هاي سرکاسه اي که عمدتا براي خطوط لوله مدفون شونده به کار مي روند .توليد و نصب آنها اقتصادي تر از پيوند هاي فلنجي مي باشد .آنها مي توانند زاويه دار شوند و در حالت عادي مهار کننده نيروي طولي نمي باشند مهار کننده بتوني به صورت قاعده در محاسبه نيروها آورده مي شود.
نمونه تمرين : قطعه لوله کوتاه شده بدون واسطه به زانويي اتصال داده نمي شود.(شکل 8-4 (از يک طول لوله اطمينان در بخش 6-8 استفاده مي شود. 8-3 اصول طراحي و اندازه گيري اتصال هاي سرکاسه اي مهارکننده نيروي طولي ورقه کار GW368 , DVGW الزامات ذيل را در مورداتصال هاي مهارکننده نيروي طولي بيان مي کند.
اتصال هاي مهار کننده نيروي طولي بايد در هنگام نصب از آزمون فشار و آزمون کار خط لوله در برابرنيروي طولي اعمال شده قبولي بگيرند
• اتصال ها بايد در برابربيشترين فشار کاري (براي خطوط آب با PFA 10 بار و فشار تست15 بار )و نيروهاي مربوطه مقاومت کنند.
• کليه اجزاي با ضريب اطمينان 5.2>=s در برابرفشارآزمون قرار مي گيرند
• هنگام آزمون اتصال هاي مهار کننده طولي
حرکت اندکي بين انتهاي سرکاسه و انتهاي اسپيگات لوله به مقدار 1mm صورت مي گيرد اما تغيير قابل مشاهده در فسمت هاي مربوط به اتصال مانند قسمت هاي تحت کشش و موارد مشابه مجاز نيست
. • تمام قسمت هاي اتصال هاي مهار کننده نيروي طولي بايدبه صورت فابل توجهي در برابر خوردگي محافظت شوند.
در خطوط لوله جديداطمينان انحصاري از اتصال بين زانويي ولوله بعدي کافي نيست.تعدادي کافي از اتصال ها بايد از نطر فشار آزمون با توجه به اندازه اسمي بررسي شوند چون اصطکاک بين جداره خارجي و بستر و وجود آب زير زميني و طول هردو بازو در زانويي ها نيز مهم است.حد اقل دو اتصال مهار کننده در هر طرف زانويي ها براي مهار نيروي طولي بايد وجود داشته باشد (حداقل اندازه گيري مطابق (GW368 ) هنگاميکه در زانويي ها لوله هاي اتصال کوتاه در موقعيت بهينه استفاده مي شوند اطمينان اضافي لازم حاصل مي شود.
شکل 8-4: موقعيت بهينه فطعه لوله کوتاه شده
8-4 انواع سازه هاي اتصال هاي مهار کننده نيروي طولي
به صورت اساسي سازه هاي مهار کننده با انتهاي فرم دار و مهار کننده با روش اصطکاکي متفاوت مي باشند. در اتصال ها با انتهاي فرم دار نيروها روي المان هاي شکل داده شده مثلا گرده هاي جوشکار ي شده در انتهاي اسپيگات در ترکيب با المان هاي انتقال دهنده نيرو وارد مي شوند.
در سازه هاي که از روش اصطکاکي استفاده مي کنند نيرو به وسيله المان هاي دندانه دار که روي سطح اسپيگات ثابت مي مانند انتقال مي يابد . 8-4-1 اتصال هاي سرکاسه-اسپيگات با انتهاي فرم دار اين نوع از پيوند هاي سرکاسه اي مهارکننده نيروهاي طولي از اواخر دهه شصت ميلادي به بازار آمدند .
در يک فاصله مشخص از اسپيگات لوله يک گرده جوش سرتاسري وجود دارد که توسط جوشکاري با گاز محافظ ايجاد شده است .در لوله هاي برش خورده در محل نصب اين گرده مي تواند توسط جوشکاري با قوس الکتريکي دستي صورت گيرد و جوشکاري دور يک حلقه مسي به عنوان راهنما صورت گيرد.(شکل8-5)
شکل 8-5 اعمال گرده جوش در انتهاي لوله در محل نصب
اتصال هاي فرم دار امروزي در انواع K-TIS , T-VRS , TKF مي باشند.آن ها قابل ترکيب بايکديگر نيستند
چون جزئيات گرده جوش و فاصله گرده جوش از انتهاي لوله متفاوت است .
جدول 8-1 يک ديد کلي در مورد انواع اتصال ها , محدوده کاربرد , انواع پيوند فشاري و زاويه پذيري را مجاز را ارائه مي دهد. جدول8-1: محدوده کاربرد و زاويه پذيري اتصال ها با انتهاي فرم دار
فشارهاي بالا در اتصال با کلاس ضخامت بالاتراز K9 ممکن است .
سيستم TIS-K
در سابق عمدتا از يک حلقه اطمينان فشاري در لوله ها و اتصالات استفاده مي شدکه توسط يک سيستم مخصوص پيچي نگهداشته مي شد .(با گذشت زمان سيستم هاي ديگري با محفظه اطمينان به صورت ريخته گري ابداع شدند.)(شکل 8-6)
در اتصال مهار کننده نيروي طولي TIS اتصال از لوله به اتصال توسط گرده جوش و حلقه نگهدارنده در سرکاسه انتقال مي يابد.حلقه نگهدارنده داراي شکاف و تقسيم بندي است و مطابق با قطر خارجي لوله منعطف مي شود.
شکل 8-6: اتصال مهار کننده نيروي طوليK-TIS
شکل 8-7:اتصال مهار کننده نيروي طولي T-VRS
شکل 8-8:اتصال مهار کننده نيروي طولي TKF
جزئيات اتصال مهارکننده نيروي طولي K-TIS براي لوله ها و اتصالات مشابه است و زاويه پذيري اتصال ثابت باقي مي ماند. VRS-T سيستم در اتصال مهار كننده نيروي طوليT-VRS از يك جزئ گير دار منفرد استفاده مي شود كه پس از عمليات نصب به وسيله ابزار خاص در پيشاني سركاسه قرار گرفته و ثابت مي شود.(شكل٧-٨)
در اتصال مهار كننده نيروي طولي TKF از اجراي گيردار متعددي استفاده مي شود كه پس از عمليات نصب در محط پيشاني سركاسه به صورت تقسيم شده قرار گرفته وبه وسيله يك تسمه فنري ثابت مي شوند.
در اين سيستم از واشر معمولي سيستم تايتون با اجزاي فولاد زنگ نزن استفاده مي شود.(شكل ٨-٩-a(كه داراي دندانه هاي تيز و سخت است كه بر سطح انتهاي اسپيگات در گير مي شوند .با معرفي سيستم PLUS SIT TYTON) شكل ٨-١٠ (در سال ٢٠٠٣ حوزه كاربرد اتصال سيستم اصطكاكي SIT TYTON گسترش يا فت.
جدول ٨-٢ محدوده استفاده و زاويه پذيري اتصا ل هاي سركاسه اسپيگات باروش اصطكاكي
فشارهاي بالا در اتصال با کلاس ضخامت بالاتراز K9 ممکن است.
٨-٤-٢ پيوند سركاسه –اسپيگات با روش اصطكاكي
شكل ٨-٩:اتصال سركاسه –اسپيگات با روش اصطكاكي
شكل ٨-١٠:اتصال مهار كننده نيروي طولي PLUS SIT TYTON
جزئيات سركاسه مطابق با سيستم K-TIS مي باشد.به جاي استفاده از حلقه نگهدارنده و گرده جوش از يك حلقه لاستيكي ولكانيزه شده با تكه هاي فولادي استفاده مي شود.
در مقايسه با اتصال SIT TYTONو PLUS SIT TYTON قسمت آب بندي و قسمت نگهدارنده از يكديگر جدا مي باشند.
هنگام نصب حلقه اين اجزا توسط حركت اسپيگات داخل محفظه اطمينان قرار مي گيرند لذا انبساط كمي ممكن است رخ دهد .(شكل ٨-b٩ ( :
8-4-3 اتصال هاي سر كاسه اي پيچي مهار كننده اصطكاكي
پيوندهاي سر كاسه اي پيچي مهار كننده اصطكاكي عمدتاً در تعميرات بكار مي روند. از اين لحاظ بين سيستم ها با المان هاي كلمپ دار همراه با حلقه جمع كننده انتخاب صورت مي گيرد.
در پيوندهاي سر كاسه پيچي مهار كننده نيروي طولي با المان هاي بولت دار(كلمپ دار)، تسمه آچارخورحلقه پيچي مخالف جهت چرخش پيچ شدن مطابق با كانال الحاقي تماسي داخلي با سطح مقطع مستطيل قرار مي گيرد.
به وسيله كانال الحاقي، گوه دندانه دار داخل مي شود كه در قسمت اسپيگات با آن برخورد مي شود و يك اتصال مهار كننده نيروي را ايجاد مي كند.
براي سيستم با حلقه گير دار دو نوع حالت وجود دارد : با حلقه گيردار ساده و حلقه گيردار مخصوص (شكل ٨-١١)
جدول ٨-٣ مرور كلي بر انواع اتصال ها ، محدوده كاربرد، فشار كاري و زاويه پذيري مجاز را بدست مي دهد.
جدول 8-3 :
محدوده استفاده و زاويه اي پذيري (انحراف زاويه اي) اتصال سركاسه اي پيچي
شكل ٨-١٢ :پيوند سركاسه اي پيچي مهار كننده نيروي طولي با المان هاي پيچ شونده
حلقه بست شامل دو يا سه قسمت يكسان مي باشد كه بوسيله پيچ بهم بسته مي شوند. مهار نيروي طولي بوسيله بازي جزء نگهدارنده گيره دار سركاسه و صفحه فشاري دندانه دار با يكديگر صورت مي گيرد به صورتيكه لوله در حالت فشرده شده قرار مي گيرد. حلقه بست براي سركاسه پيچي (نوع SM (يا تايتون و سركاسه پيچي (نوع M (بكار مي رود. حلقه بست پس از توليد پيوند سركاسه اي مونتاژ مي شود و انعطاف پذيري زاويه اي كاملاً حفظ مي شود.
استفاده حوزهDN 40-DN400 :
(PFA فشار وابسته به اندازه اسمي تا ١٦ بار)
شكل ٨-١٣ :اتصال مهاركننده نيروي طولي با حلقه بست
كاركرد سيستم هاي اتصال مهاركننده نيروي طولي بايد بوسيله آزموني مطابق با DIN 545 EN توسط توليدكننده ها مطابق با كلاس ضخامت معين لوله هاي چدني (K9 يا كلاس40 (مورد تست قرار گيرند .نيازمندي ها و شرايط آزمون براي اين تست در فصل ٧ پيوندهاي سركاسه اسپيگات توضيح داده مي شوند. جهت تكميل گواهي آزمون DVGW بايد اين آزمون كاركردي توسط ناظر خارجي نظارت شود. در نهايت اطلاعات كاتالوگ توليدكننده براي محدوده استفاده اتصال هاي مهاركننده نيروي طولي مهم مي باشد.
فشار داخلي منتج از نيروي تغيير سطح مقطع همانند نيروي انشعاب سبب اعمال نيرو به بستر محل خط لوله مي شود.
در برگه كار DVGW ،GW368 اتصال هاي سركاسه اي مهاركننده نيروي طولي براي لوله و اتصالات و شيرها از چدن نشكن يا فولاد در نسخه 2002 دستورالعمل هاي محاسباتي بصورت مفصل آمده اند و بصورت جداول ساده تا كاربردي براي انواع حالات با قوائد فشاري مشخص مي باشد. در بخش زير مراحل محاسباتي مهم توضيح داده مي شوند.
در زانويي ها نيروي منتج RN در مسير نيمساز نيرو اثر مي كند. با اين نيرو سطح برآمدگي زانويي به خاك حفاري پر شده محكم شونده اثر مي كند و فشار سطحي منتج يعني A.i بزرگتر از استحكام فشاري بستر خط لوله مي شود. بستر تغيير شكل مي دهد و زانويي در مسير منتج R حركت مي كند.
نيروها در زانويي ها
شكل ٨-١٤ :فعال شدن حالت برگشت خاك E
چون در سركاسه انتهاي اسپيگات بصورت مفصلي قرار مي گيرد، تجربه در اين تغيير موقعيت اين است كه هر دو لوله اول داراي حركت در يك طرف مي شوند. از اين بابت مطابق با جدول ٨-١٤ در كنار سطح برآمده يكطرفه (قطر در طول) حالت برگشت E فعال مي شود.
Бhzul: فشار بستر افقي مجاز [KN/m] 2
‘ L : طول اولين لوله پشت زانويي[m]
da : قطر خارجي لوله[m]
بر مبناي اطمينان فقط 2/3طول لوله ثابت مي شود.
نمونه تمرين: پيش بيني جابجايي اتصالات )شكل (١٥–٨
شكل :١٥–٨پيش بيني جابجايي اتصالات
موقعيت مونتاژ
ساير لوله هاي متعاقب فقط بصورت محوري جا به جا مي شوند هنگامي كه اصطكاك
پوشش Rفعال مي شود، كه متناسب با طول بخش هاي خط لوله نصب شده و وزن تكيه بر
زمين لوله و محتواي آب مي باشد.
R1=µ.da.H.γ B
:R1نيروي اصطكاك تكيه بر زمين [KN/m ]
ضريب اصطكاك ثانويه R2ناشي از وزن لوله هاو محتوي آب آن بر سمت پايين لوله اثر مي كند. در اينجا كل خط لوله درگير مي شود.
شكل ١٦–٨: محاسبه اصطكاك ناشي از وزن لوله و پوشش خاك روي آن
نيروي اصطكاك ثالثيه R3مساوي با حالت برگشت خاك اولين لوله، ضربدر ضريب اصطكاك مي باشد. براي حالت هاي وزن يكسان بايد نيروي فشار داخلي و اصطكاك كلي
نيروي نگهدارنده با يكديگر مساوي باشند.
ورقه كار GW368 ،DVGWنتايج اين محاسبات را در جداول گردآوري كرده است كه توسط آن قسمت عمده اي از كارهاي محاسباتي صورت مي گيرد.
براي محاسباتي كه خارج از مقادير جدول مي باشند به وب سايت اتحاديه فني سيستم هاي لوله چدني www. Gussrohrtechnik.deمراجعه كنيد. در فصل “ابزارهاي
محاسباتي” يك برنامه محاسباتي مطابق با GW368 ،DVGWموجود است.
اغلب اتصال هاي سركاسه اي منفرد بعد از نصب در يك حالت غير گسترشي(انبساطي) قرار گرفته اند ولي حالت گسترده جهت ارتباط انتهاي خط در نقاط معين ( مثلاً ابنيه و كارهاي ساختماني، خطوط خالي) لازم است .
مسير گسترش سيستم هاي اتصال مهار كننده نيروي طولي چند ميليمتر بيشتر نمي شود.
هنگام فاز طراحي و هنگام اجرا به راهنمايي هاي نصب و اشارات مخصوص توليد كننده ملاحظه شود. (فصل ٢٠و ١٧را نگاه كنيد)
مثال هاي زير از تمارين نصب در سال هاي كنوني بدست آمده اند. آنها فقط كاربردها را نشان مي دهند. جائيكه پيوندها با استحكام كششي بصورت جايگزين مهاركننده هاي بتوني بكار مي روند.
استفاده از اتصال با استحكام كششي در نصب هاي بدون حفاري و نو كردن خطوط در فصل ٢٠بحث مي شود.
در يك خط فاضلاب سايز ٤٠٠در WURZBURG استفاده از مهاركننده هاي بتوني در زانويي ها به علت نسبت محدوده خيابان و سكوهاي مربوطه ممكن نبود (شكل ١٧–٨را
نگاه كنيد)
شكل ١٧–٨ : زانويي سايز ٩٠٠با اتصال مهار كننده نيروي طولي
يك تاسيسات جذب باران از لوله سايز PN16 ، ٦٠٠در كمربندي آبي منطقه صنعتي استفاده شد. براي قسمت هاي زميني نصب مهاركننده هاي بتوني بزرگ در آن منطقه بسيار مشكل بود كه فقط مي شد از لوله ها با اتصال(مهار كننده نيروي طولي) با استحكام كششي استفاده كرد. اتصال استحكام كششي(مهار كننده نيروي طولي) TIS-Kمي توانست نيروي وارده را بدون مشكل تحمل نمايد.( شكل ١٨–٨را نگاه كنيد)
شكل ١٨–٨ : زانويي با اتصال مهار كننده نيروي طولي به جاي اسفاده از مهار كننده بتوني
هنگام انجام كارهاي ساخت چند ماهه در استاديوم المپيك برلين در سال ٢٠٠٤يك سيستم شبكه اي تهيه آب آشاميدني مورد نياز بود. سپس استاديوم دوباره بازگشايي شد و لوله هادمونتاژ شدند.از تاسيسات مربوطه در شبكه آب نهايي مجدداً استفاده شد (شكل ،١٩–٨را نگاه كنيد).
شكل ١٩–٨ : شبكه تامين آب استاديوم المپيك برلين هنگام فاز ساخت
در يك خط فشاري فاضلاب سايز ٦٠٠جهت پيوند به مخزن شبكه فاضلاب جزيره روگن در زمين هاي صخره اي محلي وجود نداشت كه دو مهار كننده بتوني جدا از هم بتوانند استفاده شوند. پس از زانويي ها با اتصال هاي استحكام كششي TKFاستفاده كردند ( شكل،٢٠–٨را نگاه كنيد)
شكل ٨–٢٠: خط دو قلويي سايز ٦٠٠با ا تصال هاي مهار كننده نيروي طولي
– ١–٩كليات
سيستم هاي لوله كشي با اتصال سركاسه اسپيگات عمدتاً وسائل مهار كننده نيروي طولي نمي باشند. فشار داخلي ناشي از تغيير مسير و سطح مقطع مثلاً نيروهاي انشعابي بايد به زمين محل نصب منتقل شود. اين فصل اندازه گيري ها و اجراي مهار كننده هاي بتوني جهت اطمينان بخشي در سيستم هاي لوله غير مهار شونده طولي بر مبناي ورقه كار ” G310,DVGWمهار كننده هاي بتوني و اصول اندازه گيري” را بحث مي كند.
– ١–٩كليات
ابتدا بايد يكبار ديگر اصول فصل ٨يادآوري شوند. جائيكه يك زانويي به علت نيروهاي فشار داخلي آب بايد بوسيله نيروهاي مقاومتي بستر بصورت هم وزن(شكل ١–٩)تحمل
شود.
شكل :١–٩نيروي منتج RNناشي از فشار آزمون STPدر زانويي
اين نيروها به قطر خط لوله، نوع اتصالات، زاويه زانويي ها و فشار تست STPبستگي دارند.
مطابق شكل ١–٩نيروي منتج RNطبق معادله ١–٩حساب مي شود.
و محاسبه بزرگي سطح به وسيله تقسيم اين نيرو بر فشردگي بستر مجاز طبق معادله 9-2 محاسبه مي شود.
جدول ١–٩وابستگي نيرو به زاويه زانويي را نشان مي دهد. در نهايت بزرگي نيروي منتج RNو فشردگي مجاز بستر ،SHمقدار سطح دستگاه Fدر بستر رشد كرده را
مي دهد كه بايد از مهار كننده بتوني استفاده شود.
تعيين ابعاد مطابق با ورقه كار قديمي GW30نسبتاً آسان مي باشد. مطابق اندازه اسمي و نوع اتصال سلول مناسب در جدول انتخاب مي شود.
سپس در آنجا سلول فشار آزمون و فشردگي مجازبستر جستجو مي شود و سپس مقدار درست سطح تجهيز خوانده مي شود(جدول ٢–٩)
پيچيدگي در انتخاب فشردگي بستر مجاز در حالت افقي مربوطه به صورت خاص مي باشد. راهنمايي ها جهت نوع بستر مانند وابستگي فشردگي مجاز بستر به عمق حفاري داده مي شود. در حالات مشكوك فقط گزارشات داده مي شود.
نسخه بازنگري شده در قسمت قوانين كار اروپايي با طرح مسئوليت هاي گسترش يافته به زودي چاپ مي شوند. يك مثال عملي تمرين با داده هاي خروجي زير و مقادير محاسبه ساده در اندازه يك مهار كننده بتوني مطابق ورقه كار ( DVGW-GW310طرح ٢٠٠٢ ) آورده مي شود:
در شكل ٣–٩فشردگي مجاز بستر افقي در عمق حفاري براي انواع بسترهاي غير مخلوط و مخلوط در محل نصب بالاي كانال آب زميني آورده شده است.
شكل :٣–٩فشردگي بستر افقي مجاز انواع گروه هاي بسترها در وابستگي با عمق حفاري روي آب
براي مثال ذكر شده ماسه NB2نيمه متراكم با پوشش خاك 1.5mو فشردگي بستر افقي، Sh=72 KN/m²نيروي منتج RNدر قوس مي شود:
RN=STP .a .. חd²/4= 87.6 KN
سطح تجهيز لازم Fبراي مهار كننده در بستر رشد كرده مي شود:
F=N/Sh
F=87.6KN / 72KN/m²
F=1.21 m²
عرض bvبا در نظر گرفتن سطح به صورت مربعي 110 cmمي شود. به صورت معمول گسترش نيرو در مهار كننده با زاويه ° 90در نظر گرفته مي شود و عمق مهار
كننده توسط رابطه زير بدست مي آيد:
L= 1/2 √2 bv = 0.78m
در شكل ٤–٩و ٥–٩اصول آموزشي مهار كننده ها همراه بااتصال مربوطه نمايش داده شده است.
مهار كننده بتوني از بتون غير مسلح B25ساخته مي شود. با توجه به نياز زماني , براي ساخت اغلب فقط سه روز زمان در نظر گرفته مي شود.
بنابراين با يك استحكام بتون ،Бzul=2000KN/m²سطح تجهيز Fمي شود:
F= bv.bh =da.bh = N/ Бzul
Da=326mm =0.33 m
bh= 91/(2000* 0.33)=0.13m =13cm
سطح تماس بين اتصال و مهار كننده 13cmپهنا دارد كه در تمام كل قطر آن ادامه مي يابد.
از ديدگاه موقعيت مورد نياز بايد مهار كننده نسبت به خط لوله بصورت متقارن ساخته شود: سطح تجهيز در ديواره حفاري رشد كننده بايد صاف و مستطيل شكل باشد تا نتيجه گرفته شود.
هنگام عدم اطمينان در قضاوت از بستر بايد گزارشي از بستر تهيه شود . هنگام اجراي خاص مهار كننده ها در خطوط فشاري در جريان هاي موازي با هم ، در خطوط شيب دار و ديگر حالت هاي خاص ويژه از اطلاعات مشروح ورقه كار DVGW-GW310 استفاده مي شود .
در جدول 3-9مقايسه تصويري نمايش داده شده است كه نسخه قديم نسبت به نسخه جديد ورقه كار DVGW-GW310از نظر نتايج قابل بررسي مي باشند.
اندازه گيري ناشي از مقدار فشردگي مجاز بستر با 72 KN/m²با معدل بين ارزش هاي جداول از 0.5و 1.0 Kg/cm²مطابقت دارد.
استفاده از نسخه جديد به علت سادگي و ترتيب كمي انواع بسترها، عمق حفاري و فشردگي مجاز بستر مي باشد.
جهت ارتباط بايد به وب سايت انجمن فني سيستم هاي لوله هاي چدني مراجعه كرد: ، www. Gussrohrtechnik.deكه در فصل ” ابزارهاي محاسبه اي ” يك برنامه
محاسباتي Onlineطبق ورقه كار DVGW-GW310موجود است كه بعد از ورود داده هاي مورد نياز به سرعت اندازه هاي مهاركننده هاي مورد نياز نمايش داده و چاپ
مي شوند.
جدول :٣–٩جدول اندازه گيري مهار كننده هاي بتوني(برگرفته از ورقه كار-DVGW GW310-1 )
خطوط لوله از جنس چدن نشكن با دوام هستند. خواص مكانيكي آنها همراه با زمان استفاده فرق نمي كند. از اثرات متغير ناشي از شرايط محيط بوسيله استفاده از واسطه هاي حفاظتي معين و مناسب جلوگيري مي شود.
اين واسطه هاي حفاظتي شامل پوشش هاي مناسب) پوشش خارجي( و لايه مناسب داخلي)حفاظت داخلي( مي باشد. حفاظت چند جهته مي تواند توسط استفاده از واسطه هاي مربوطههنگام نصب كامل شود.
–١–١٠كليات
جهت انتخاب يك سيستم خط لوله از يك جنس معين امروزه عمدتاً ملاك هاي زير در نظر گرفته مي شود:
• هزينه هاي سيستم و موجود بودن در بازار
• هزينه هاي پردازش و نصب
• هزينه هاي كار و نگهداري هنگام استفاده مداوم
• طول زمان استفاده همراه با مقاومت بالا و مقاومت شيميايي و مكانيكي
• استفاده مجدد پس از فاز استفاده
خطوط لوله بايد دوام داشته باشند يعني حين مدت استفاده توانايي عملكرد را از دست ندهند. دوام مواد به پايداري شيميايي يعني پايداري خوردگي و پايدار ي آنها در برابر تغيير بستگي دارد . خواص مكانيكي خطوط لوله از جنس مواد فلزي در كل طول مدت استفاده تغيير نمي كند. اين امر بدين معناست كه ذخيره اطمينان موجود هنگام شروع در مقابل تغييرات پيش بيني شده هنگام سرويس از بين نمي رود.
مثلاً هنگام افزايش فشار يا تغيير شرايط حاشيه اي استاتيكي در ساخت و سازهاي خياباني مشكلي وجود ندارد.
در نشريه فني ” DVGW W401كمك هاي تصميم گيري براي نوسازي خطوط آب” در حفاظت با ارزش لوله هاي چدن نشكن و دوام زياد آن اين تائيديه وجود دارد ، يعني با
دورنماي ١٢٠ساله دوام, استفاده همه لوله ها با اين جنس صورت مي گيرد.
اين بخش حاوي درك دوام مورد نياز عمومي ، بيانات مربوط به خوردگي و حفاظتخوردگي خطوط لوله مدفون شونده از مواد آهني غيرآلياژي است(٢–١٠و ٣–١٠)
بخش ٣–١٠با وسايل حفاظت خوردگي خاص لوله چدن نشكن سرو كار دارد. اين وسايل بصورت منفرد در فصل ١٢و ١٣توصيف مي شوند.
خطوط لوله چدني داراي مواد پوششي و آب بندي غير فلزي مي باشند كه در بخش ٤–١٠و ٥–١٠در رابطه با دوام اين مواد بحث مي شود.
–٢–١٠واسطه هاي حفاظت خوردگي، اصول
لوله ها از مواد آهني غير آلياژي در بستر آب و خاك داراي واسطه هاي حفاظت خوردگي هستند كه دوام مورد نياز آن را سبب مي شوند.
مطابق DIN 50900بخش يك، حفاظت خوردگي با يك واسطه با هدف جلوگيري ازآسيب خوردگي است و به وسيله
• تاثير گذاشتن به جفت واكنش و يا تغيير شرايط واكنش
• به وسيله جدايش ماده فلزي از واسطه خوردگي با كمك پوشش حفاظتي مورد استفاده
• به وسيله واكنش هاي الكتروشيميايي صورت مي گيرد.
در بخش هاي خطوط لوله آب چدن نشكن پوشش هاي حفاظت خوردگي از معناي قابل توجهي برخوردارند. مفاهيم زير در استاندارد DIN 50902تعريف مي شوند.
لايه محافظ خوردگي: يك لايه محافظ خوردگي از فلز يا در محدوده سطح يك فلز است كه شامل يك يا چند لايه مي باشد. پوشش هاي چند لايه بصورت سيستم ضد خوردگي تعريف مي شوند.
پوشش خارجي: يك پوشش خارجي شامل يك لايه محافظ خوردگي است كه بر سطح خارجي دستگاه ها، مخازن و خطوط لوله موجود دارد مثلاً پوشش خارجي ملات سيمان
پوشش داخلي: يك پوشش داخلي يك لايه محافظ خوردگي است كه در سطح داخلي
دستگاه ها، مخازن و خطوط لوله وجود دارد. مثلاً پوشش داخلي ملات سيمان
روكش: روكش يك لايه محافظتي خوردگي از مواد روكشي است . مواد روكشي يك اصطلاح عمومي براي مواد جامد، پودري شكل يا مايع است. كه چسب و در صورت نياز
از مواد افزودني رنگدانه و رنگي، مواد پر كننده، حلال ها و ديگر افزودني ها دارد. مثلاً پوشش پودري رزين اپوكسي
پوشش: پوشش يك لايه حفاظتي خوردگي از فلزات است كه داراي استحاله و يا نفوذ است. مثلاً پوشش زينك، از اين بابت پوشش هاي واكنشي در محيط هاي توليدي اعمال نمي شوند.
خطوط لوله از چدن نشكن توسط واسطه هاي حفاظت موثر و ساده در برابر خوردگي محافظت مي شوند. نظارت هاي جاري، مثلاً حفاظت كاتديك خوردگي لازم نيست . در كانال هاي فاضلاب از لوله چدن نشكن فواصل بين پوشش داخلي ملات سيمان كنترل مي شوند. همچنين بين واسطه هاي حفاظت خوردگي كارخانه اي و هنگام نصب تفاوت وجود دارد:
• در محل كارخانه
• واسطه هاي– محافظت خوردگي كارخانه اي
واسطه هاي محافظت خوردگي كارخانه اي پوشش هاي داخلي و خارجي مي باشندكه داراي مفهوم لايه حفاظت خوردگي اند. مطابق با DIN 50902لوله و اتصالات از جنس چدن نشكن عمدتاً با پوشش داخلي و خارجي تحويل داده مي شوند. اين پوشش ها در قسمت هايكلي لوله ها و اتصالات قرار دارند. محدوده پوشش هاي ممكن لوله و اتصالات (داخلي و خارجي) در فصل ١٢و ١٣بحث مي شوند.
واسطه هاي حفاظت خوردگي هنگام نصب
واسطه هاي حفاظت خوردگي هنگام نصب مثلاً پوشش هاي خارجي در محل هاي پيوند بصورت كامل وجود دارند. جدا از آن واسطه هاي ترميمي حفاظت خوردگي كارخانه اي نيز لازم مي باشند. احتمالات لازم واسطه هاي حفاظت خوردگي هنگام نصب براي پوشش هاي داخلي و خارجي در فصل ١٢و ١٣آمده است .
–١–٣–١٠حفاظت خارجي خوردگي در خطوط لوله چدن نشكن
خطوط لوله چدن نشكن شامل لوله و اتصالات با پيوندهاي آببند لاستيكي هستند. اين امر بدين معناست كه هدايت طولي الكتريكي توسط پيوند آببند شده لوله يا با لاستيك قطع مي شود. بنابراين خطوط لوله چدني حفاظت لازم ندارند. بدون پل زني الكتريكي محل هاي پيوند حفاظت كاتدي خطوط لوله بااتصال سركاسه اي ممكن نيست. واسطه هاي حفاظت خوردگي نسبت به محيط خارجي مشخص مي شوند (نوع بستر، حالت آب زمين و غيره)
-2-3-10حفاظت خوردگي داخلي از خطوط لوله از چدن نشكن مطابق با سرويس انتقال يابنده مي باشد. لوله و اتصالات براي خطوط آب بصورت استاندارد با لايه ملات سيمان پوشش داده مي شوند. پوشش ملات سيمان با پوشش هاي رزين اپوكسي يا لعاب تعويض مي شود. در خطوط لوله گاز جهت تامين گاز در صورتيكه حالت ديگري توافق نشده باشد با بيتومن پوشش داده مي شوند.، استاندارد محصول ، DIN EN 969A1پيش بيني حالت جايگزين ديگر را لايه داخلي ملات سيمان كرده است كه در پيمانكاري تامين شبكه خط لوله براي گاز و آب از نگهداري دوگانه در انبار جلوگيري مي شود.
جهت مشاهده قسمت چهارم مقاله کلیک کنید.