سیستم اطفاء حریق

منظور از سیستمهای اطفاء حریق ، بررسی سیستم ها و نصب تاسیساتی است که از گسترش آتش سوزیهای احتمالی جلوگیری نماید در غیر اینصورت ممکن است خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری به بار آید. سیستم آتش نشانی ساختمان ترکیبی از رایزرهای خشک و تر بوده که در کلیه طبقات همراه با نصب جعبه هوزریل آتش نشانی و شیر هیدرانت خشک خواهد بود و از کپسولهای آتش نشانی پودر و گاز و دی اکسید کربن نیز در هر کدام از راه پله ها استفاده خواهد شد. در محوطه پارکینگهای طبقات زیرزمین اول و دوم و همکف سیستم بارنده آتش نشانی (اسپرینکلر) و همچنین جعبه های آتش نشانی فایر باکس نیز علاوه بر موارد فوق نیز اجرا خواهد شد. وهمچنین اجرای سیستم هوای فشار مثبت در راهروها.

کلیه لوله کشی های آتش نشانی تر و خشک از نوع لوله فولادی سیاه بدون درز رده 40 و با اتصالات جوشی خواهد بود بجز سیستم اسپرینکلر که از جنس لوله های فولادی گالوانیزه اجرا می شود.

گروههای مختلف آتش زا

مواد مختلف از نقطه نظر آتش سوزی مطابق استانداردهای مختلف به گروههای متفاوتی تقسیم می شوند.

آتش سوزی کلاس

این نوع آتش سوزی از مواد جامدی است که پس از خاموش شدن از خود خاکستر بجا می گذارند نظیر پارچه ، کاغذ ، چوب و از این قبیل ، بهترین و اقتصادی ترین ماده خاموش کننده این نوع مواد آتش زا ، غالباً آب می باشد.

آتش سوزی کلاس

مواد آتش زایی است که از خود خاکستری بجای نمی گذارند نظیر مشتقات نفتی ، روغنها ، مایعات قابل اشتعال ، جامدات ذوب شونده ، چربیها ، رنگ  و از این قبیل خاموش کننده هایی که برای حریقهای ناشی از این مواد به کار می روند. معمولاً شامل گاز انیدریدکربنیک ، کف ، پودر خشک ، هیدروکربورهای هالوژنه می باشند. استفاده از آب در این موارد موجب گسترش و افزایش آتش می شود.

آتش سوزی در کلاس

این آتش سوزی در اثر اشتعال گازهای قابل سوختن بوجود می آید و نظیر آتش سـوزی کلاس از خود خاکستر بجای نمی گذارند. خاموش کننده های مفید ، در اطفاء این دسته از آتش سوزیها عبارتند از پودر خشک ، انیدرید کربنیک ، کف و هیدروکربورهای هالوژنه. آتش سوزی کلاس آتش زایی فلزاتی نظیر منیزیم ، سدیم ، تیتانیم ، زیرکونیوم است. تنها خاموش کننده ای که در مورد چنین آتش هایی قابل استفاده است ، کپسول های پودی فلزی می باشد. استفاده از سایر موارد خاموش کننده ها ممکن است باعث بروز انفجار و تشدید حریق گردد.

آتش سوزی  ناشی از اتصالات و تخلیه بارهای الکتریکی

این نوع آتش سوزی ممکن است در اثر اتصالات برقی و یا تخلیه بارهای الکتریکی در اماکن و یا دستگاهها و وسایل برقی و ماشین آلات اتفاق بیافتد. خاموش کننده های مناسب در اطفاء این نوع حریق ها عموماً گاز انیدریدکربنیک ، پودر خشک و هیدروکربورهای هالوژنه می باشد. استفاده از آب و یا محلولهای کف در اطفاء این نوع حریق ها خطرناک بوده و ممکن است باعث انتقال جریان برق و صدمات جانی و مالی گردد.

آتش سوزی ناشی از موارد مخازن قابل انفجار

این آتش سوزی ممکن است در اثر انفجار مخازن تحت فشار کپسول های محلولهای متراکم اشتعال پذیر در اماکن مختلف ، بخصوص مناطق صنعتی روی دهد. هیدروکربورهای هالوژنه  پودر خشک ، گاز انیدریدکربنیک جهت اطفاء این طبقه از آتش ها توصیه می گردد.

انواع خاموش کننده ها

آب

یکی از بهتــرین و اقتصادی ترین موارد اطفاء آتش ، مواد جامدی که از خود خاکستر بجا می گذارند می باشد و آب به جهت اثرات خاموش کنندگی خود که عبارتند از سرد کردن ، خفه کردن با بخار آب و حلالیت و مخلوط شدن ، از اساسی ترین وسایل اطفاء حریق به شمار می رود. از محاسن دیگر آن امکان سرد نمودن اماکن مجاور آتش سوزی است که خود باعث کاهش امکان انتشار حریق می گردد. نحوه استفاده از آب برای اطفاء حریق به دو صورت امکان پذیر است.

الف : از طریق انتقال آب از منابع ذخیره ثابت ، مانند مخازن و استخر و یا توسط سیستم لوله کشی آتش نشانی که به همراه تعبیه شیرها و استفاده از وسایل مناسب انتقال نظیر شیلنگ آب و یا نصب سیستم های موضعی مانند افشانکها می توان آب را با فشار و حجم کافی در محل مورد استفاده قرار داد.

ب : وسایل نقلیه حامل منابع ذخیره آب ( ماشین های آتش نشانی ) که به همراه ادوات و وسایل لازم ، نظیر شیلنگها ، نازل ها ، جهت انتقال آب به اماکن طعمه حریق شده به کار می رود.

گاز انیدریدکربنیک

گاز  برای اطفاء حریق کلاس های به کار می رود. مکانیزم خاموش کنندگی آن عبارت است از ایجاد پوششی از گاز روی منطقه آتش ، بطوریکه ارتباط اکسیژن با هوا و ماده آتش گرفته قطع شده و در نتیجه امکان ادامه حریق میسر نمی شود. به طریق دیگر چون گاز co2 بصورت مایع تحت فشار به محل آتش پاشیده می شود بلافاصله تبخیر و به صورت گاز در می آید که این خود باعث جذب مقدار زیادی حرارت از محیط و سرد نمودن آن خواهد شد. عمل اخیر موجب سرعت بخشیدن به اطفاء و کاهش امکان انتشار و گسترش آتش می گردد. استفاده از این گاز بصورت کپسول

دستی قابل حمل و سیستم های ثابت و خودکار co2 در محل آتش سوزی نیز امکان پذیر است.

سیستم پودر خشک

این پودرها ، در انواع مختلف  موجود و معمولاً بصورت کپسول های قابل حمل در اندازه های متفاوت قابل دسترس می باشد سیستم پودر خشک به منظور خاموش نمودن آتش کلاس دارای کارآیی چندانی نبوده ولی برای سایر انواع حریقها به خصوص کلاس آتش سوزیهای الکتریکی و انفجاری به کار می رود.

مکانیزم عمل آن مانند انیدریدکربنیک بوده ولی راندمان آن از نظر سرد نمودن محیط در مقایسه با گاز co2 کمتر است یکی از انواع پودر خشک که بعنوان  پودر خشک فلزی معروف است تنها عامل خاموش کننده آتش کلاس می باشد. این سیستم بصورت کپسول های قابل حمل توسط نفر و سیستم های ثابت اتوماتیک موجود است.

خاموش کننده کف

این نوع خاموش کننده ها معمولاً مخلوطی از هوا ، گاز و مواد دیگر ( مواد پروتئینی مخصوص و یا مشابه ) تشکیل می گردد. طریقه عمل آن ، خفه کردن یعنی قطع ارتباط مواد سوختی با هوا بوده و عموماً برای اطفاء حریق های کلاس های بکار می رود، در مورد آتش سوزی از انواع کلاس دارای قابلیت اطفاء چندانی نبوده و در مورد سایر حریقها نیز کاربرد آن توصیه نمی شود.

این خاموش کننده ها موجب سرد شدن محیط و مانع انتشار گازهای متصاعد شده می گردد خاموش کننده های کف را می توان با استفاده از آب موجود در محل ، ظروف حاوی مایع کف و یک واسطه به تعداد کافی ، جهت اطفاء حریق در هر نقطه تهیه و تامین نمود.

خاموش کننده های هالوژنه

این نوع خاموش کننده ها ، از هیدروکربورهای هالوژنه تشکیل می گردد. و برای آتش سورزیهایی که در یک سطح باشند مانند مایعات، جامدات قابل اشتعال و هم چنین آتش سوزیهای نافذ در عمق ، مخلوط هوا و غبار ها بر اشتعال به کار می رود. البته می توان از این مواد جهت اطفاء حریق هایی در چند سطح نیز استفاده نمود ولی به لحاظ گرانی و هزینه زیاد ، غالباً برای آتش های کلاس حریق دستگاههای برقی به کار می رود. میزان خاموش کنندگی آن در مقایسه با حجم مساوی ، دو برابر حجم پودری و سه برای نوع  و چهار الی پنج برابر آب می باشد.

سیستم های اطفاء حریق

سیستم های اطفاء حریق بطور کلی به دو بخش ثابت و متحرک تقسیم می شوند.

سیستم های ثابت

که بصورت دائمی پیش بینی و جهت اطفاء حریق در داخل و یا خارج ساختمانها تعبیه می گردند سیستم های مذکور عمدتاً به شبکه آب آتش نشانی و یا مخازن خاموش کننده ها متصل شده و بصورت اتوماتیک یا توسط افراد در موقع لزوم به کار می روند. این سیستم ها عبارتند از :

• جعبه های آتش نشانی
• هیدرانت ها
• سیستم های افشانک ها
• نازل های اتوماتیک گاز co2
• سیستم کف ساز

سیستم جعبه های آتش نشانی

نظر به استفاده گسترده و رایج این سیستم در بسیاری از کارخانجات و مجتمع ها ، آشنایی با اجزاء این سیستم و نحوه کاربری آن موجب می گردد تا در انتخاب و استفاده از آن در مکانها و موقعیتهای مختلف با اعتماد و اطمینان بیشتری اقدام نمود.

سیستم جعبه های آتش نشانی ، اصولاً برای اطفاء حریق های موضعی در داخل کارخانه و ساختمانهای مسکونی و تجاری پیش بینی می گردد. این سیستم تشکیل شده است از یک مدار لوله کشی در اطراف هر قسمت و جعبه های آتش نشانی شامل شیر اصلی و اتصال ( کوپلینگ ) و شیلنگ برزنتی با یک نازل و یک قرقره که این مجموعه روی آن نصب شده است. این سیستم برای خاموش نمودن حریقهای کلاس  کارآیی فراوانی دارد.

سیستم هوزریل

نظر به استفاده گسترده این سیستم در سالهای اخیر در واحدهای مسکونی و تجاری  و همانند جعبه های آتش نشانی آشنایی با اجزاء این سیستم و نحوه کاربری آن باعث می شود که در انتخاب و استفاده از آن در واحدهای مسکونی و تجاری با اطمینان بیشتری عمل کرد. سیستم هوزریل اصولاً برای اطفاء حریقهای موضعی در داخل واحد مسکونی و تجاری پیش بینی می شود و تشکیل شده است از یک مدار لوله کشی در اطراف هر قسمت و جعبه های فلزی آتش نشانی شامل شیر اصلی و اتصال و شیلنگ لاستیکی فشار  قوی با یک نازل قرقره که مانند سیستم آتش نشانی برای خاموش نمودن حریقهای کلاس کار آیی دارد.

از نظر اتصال کوپلینگ و شیلنگ ، این دو سیستم در سه گروه طبقه بندی شده است.

گروه 1ـ کوپلینگ با سایز  2.5 و 2 اینچ

این گروه از جعبه ها برای اطفاء حریق مکانهایی به کار می رود که در آنها افراد تعلیم دیده موجود بوده و می توانند نسبت به اطفاء حریق آتش با این جعبه ها اقدام نمایند.

گروه 2ـ کوپلینگ با سایز 1.5  و (1/4)1 اینچ

در استفاده از این گروه از جعبه ها احتیاج به افراد آنچنان تعلیم دیده نبوده و در صورت بروز حریق در ساعات اولیه می توان اطفاء حریق را انجام داد.

گروه 3ـ کوپلینگ با سایز 1 اینچ و  1.5 اینچ

در این کلاس از هر دو گروه فوق الذکر در مکان مورد نظر استفاده می شود. تعداد این جعبه ها در یک محل به طول شیلنگ آن که معمولاً 30 متر می باشد بستگی دارد. به گونه ای که هر جعبه بتواند حوزه عملیات خود را پوشش داده و کل محل مورد نظر توسط مجموعه ای از این جعبه ها تحت پوشش قرار گیرد.

بطور معمول این جعبه ها بفاصله 40 متر از یکدیگر و در ارتفاع    متر از سطح زمین و در محلهایی که در محاصره حریق قرار نداشته باشند ، نصب می شوند.

فشار و دبی لازم برای استفاده از این جعبه ها حداقل 5/4 بار در خروجی ، ( برای حداقل 30 دقیقه آتش سوزی ) در جعبه های گروه  ( برای حداقل 30 دقیقه آتش سوزی) برای جعبه های گروه توصیه می شود مشخصات لوله ها در این سیستم باید مطابق و اتصالات مربوط مطابق و انجام گیرد.

برای محافظت در مقابل یخ زدگی و خوردگی ، در مناطقی که احتمال یخ زدگی وجود دارد ، سیستم را بصورت خشک استفاده می نمایند. به این صورت که در ماههای یخ بندان ، معمولاً آب درون سیستم توسط شیر تخلیه ای که در پائین ترین قسمت سیستم نصب می شود خارج می گردد.

هیدرانتها

هیدرانتها ، در فواصل حدود 100 متری از یکدیگر بر روی خطوط اولیه اصلی آب آتش نشانی و یا انشعاباتی که از آنها بطرف ساختمانها ( برای تامین آب لازم در داخل مجموعه ها ) کشیده می شوند قرار می گیرند با بکار گیری هر هیدرانت شامل انشعابات یا  1  اینچ برای اتصال به شیلنگهای مذکور می توان آب را تا هر نقطه که فشار آن کافی باشد ( حداکثر حدود 150 متری ) جهت اطفاء آتش در خارج ساختمانها و در مواقع لزوم برای بخشهای داخلی بکار برد ، کاربرد سیستم هیدرانت بطور معمول ، اطفاء حریقهای کلاس  ( به شرط پائین بودن درجه اشتعال سیال ) می باشد.

سیستم افشانکها

مطابق استاندارد این سیستم ، از افشانکهایی تشکیل می گردد که در سقف ساختمانها و سالنها و فروشگاهها تعبیه شده و بوسیله شبکه لوله کشی به یکدیگر متصل می گردند. شبکه مذکور به شبکه آب آتش نشانی متصل و توسط شیرهای مخصوص ، تغذیه می شود در صورت بالا رفتن درجه حرارت ( بیش از حد پیش بینی شده ) در هر نقطه کپسول سرافشانک شکسته و آب در اثر باز شدن مجرای نازل به بیرون پاشیده می شود این سیستم برای حریقهای کلاس دارای کارآیی سریع بوده و برای اماکنی که احتمال وقوع این نوع آتش سوزی در آنجا زیاد است. ( نیاز به عکس العمل دارند ) بسیار مناسب است همچنین می توان به جای آب از برخی مواد خاموش کننده نظیر هیدروکربورهای هالوژنه جهت تغذیه افشانکها استفاده نمود که در این صورت هزینه سیستم به مقدار بسیار محسوسی بالا رفته و معمولاً بلحاظ اقتصادی توصیه نمی شود.