مقدمه
مطالعات امكانسنجي، مطالعات كارشناسي اسـت كـه قبـل از اجـراي طـرح هـاي سـرمايه گـذاري اقتصادي انجام ميگيرد. در اين مطالعات از نگاه بازار، فني و مالي و اقتصادي طرح مـورد بررسـي و آناليز قرار گرفته و نتايج حاصل از آن به عنوان مبنـايي بـراي تـصميمگ يـري سـرمايه گـذاران مـورداستفاده قرار مي گيرد.
گزارش حاضر مطالعات امكانسنجي مقدمات ي توليد شير فلكه چدني مـيباشـد . ايـ ن مطالعـات درقالب متدولوژ ي مطالعات امكانسنجي ته يه گرد يده اسـت و مطـابق متـدولوژي فـوق ، ابتـدا محـصولمورد مطالعه به طور دقيق معرف ي شده و سپس بررسي هاي لازم روي بازار آن صورت خواهد گرفت و در ادامه مطالعات فني در خصوص چگونگي تول يد و امكانات سخت و نـرم افـزاري مـورد نيـ از ن يـ ز شناسايي شده و در نهايت ظرف يتهاي اقتصاد ي و حجم سرمايهگذاري مورد نياز برا ي اجـراي طـرحبرآورد و ارائه خواهد شد تا با اسـتفاده از آن سـرمايه گـذران و علاقـه منـدان محتـرم بتواننـد كليـ ه اطلاعات مورد نياز را كسب و در جهت انجام سرمايه گذار ي اقتصادي با ديد باز و مسير شفاف اقدام نمايند. اميد است اين مطالعات كمكـي هرچنـد كوچـك در راسـتاي توسـعه صـنعتي كـشورمان بعمـل بياورد
نام و كد محصولات (آيسيك )
محصول مورد مطالعه طرح حاضر، شير فلكه چدني ميباشد. اين قطعه بـه عنـوان يكـي از قطعـات انتقال مايعات در سيستم هاي لوله كشي مورد استفاده دارد .
شيرها به عنوان عامل كنترل جريان سال از طريق قطع و وصـل آن در شـبكه هـاي انتقـال مـورداستفاده دارند. شير فلكه نوعي شير است كه باز و بسته شدن آنها بوسيله چرخ فلكه نـصب شـده درروي آن صورت مي گيرد .
انواع شيرهاي فلكه از نظر جنس
شير فلكه ها بر اساس موارد كاربرد آنها به سه صورت فولادي ، چـدني و برنجـي توليـد و مـورداستفاده قرار مي گيرند. در طرح حاضر هدف توليد شير فلكه چدني مي باشد . بدنه شير فلكه منتخـبطرح از جنس چدن داكتيل بوده ولي متعلقات متحرك آن از نوع فولاد با ماشينكاري دقيق است . انواع شيرهاي فلكه از نظر كلاس كاری
كلاس كاري يا فشاري كه شير تحت آن طراحي و مورد اسـتفاده قـرار مـي گيـرد بـه سـري هـاي
150- 300 – 600 – 800- 900- 1500 – 2500 – 4500 تقسيم مي گردد .
در طرح حاضر هدف توليد شير در كلاس 300 مي باشد
انواع شيرهاي فلكه از نظر مكانيزم كاري
شيرها از نظر مكانيزم كاري به گروه هاي زير طبقه بندي مي گردند .
GATE VALVE كشويي ♦
GLOBE VALVE سوزني ♦ PLUG VALVE توپي ♦
(BUTTERFLY) VALVE پروانه اي ♦ CHECK VALVE شير يك طرفه ♦
♦ شيرهاي ابزار دقيقNEEDLE VALVE انواع شيرها از نظر اندازه
شير فلكه هاي چدني از اندازه 5,1 تا 5 اينچ و از درجه حرارت كاري از 20 درجه فارنهايت تا 800 درجه فارنهايت توليد و عرضه مي گردد .
در طرح حاضر هدف توليد كليه انواع آن مي باشد .
هر كدام از شير آلات فوق بر حسب محل كاربرد و نوع سيال ، تلرانس مورد قبول نشتي ، سـرعتمورد نياز باز و بسته كردن ، دماي سيال و غيره انتخاب مي گردند. در طرح حاضـر هـدف بررسـيشيرها از نوع كشويي مي باشد .
نكته ايكه در اينجا بايد ذكر گردد اين است كه تكنولوژي و ماشـين آلات توليـدي انـواع شـير آلاتمختلف با همديگر متفاوت است. از اينرو از آنجائيكه در طرح حاضر هـدف معرفـي طـرح توليـدي بـاحداقل سرمايه گذاري و ظرفيت مي باشد از اينرو تنها يك نوع شير انتخاب شده است .
كد ISIC محصول
محصول مورد مطالعه مطابق طبقه بندي وزارت صنايع و معـادن دارا ي كـد آ يـسيك 27311157 مي باشد.
2–1– شماره تعرفه گمركي
با مراجعه بر مقررات صادرات و واردات وزارت بازرگاني ، نتيجه گيري شده كـه شـماره تعرفـه
84818015 شير فلكه چدني و شماره تعرفه 84819030 در ارتباط با اجزاء و قطعات آن مـي باشـد .
حقوق ورودي شير كامل 60 درصد و در مورد قطعات منفصله آن 4 درصد است .
3–1– شرايط واردات محصول
با مراجعه به كتاب مقررات صـادرات و واردات وزارت بازرگـاني در رديـف شـماره تعرفـه ذكـرشده، نتيجه گيري شده است كه محدوديت خاص ي برا ي واردات محصولات مورد مطالعه وجود ندارد.
لذا با پرداخت حقوق گمركي به شرح ميزان ذكر شده در بالا ، امكان واردات وجود خواهد داشت. 4–1– بررس ي استانداردهاي موجود در مورد محصول استاندارد ملي ايران
با مراجعه به اطلاعات موسسه استاندارد و تحقيقات صنعت ي ايران ، نتيجـه گ يـري شـده اسـت كـه استاندارد ملي شماره 3363 تدوين شده در سال 1372 در ارتباط با استاندارد لازم شير فلكـه چـدنيمي باشد .
استانداردهاي جهاني
استانداردهاي جهاني زير در مورد شير فلكه هاي چدني در جهان وجود دارد .
DIN 3352 ♦ API ♦
ASME ♦
BSI ♦
1–5–1– بررس ي قيمت هاي داخلي
قيمت شير فلكه هاي چدني بر اساس اندازه ، دماي كاري آن ، شركت سـازنده ، كيفيـت قطعـات واجزاء داخل آن ، مورد كاربرد( نفت ، پتروشيمي ، آب ، فاضلاب و… ) بسيار متفـاوت مـي باشـد. از اينرو براي اعلام قيمت لازم است نوع دقيق شير مشخص شده و سپس قيمت خاص آن ارائـه گـردد.
از اينرو در اينجا بازه قيمت براي اطلاع ارائه شده است .
– مروري بر قيمت هاي جهاني محصول
محصول مورد مطالعه، از سري تجهيزات مورد استفاده در صنايع تجهيزات نفت ، پالايـشگاه هـا ،مجتمع هاي پتروشيمي ، صنعت آب و فاضلاب و… داراي كاربر د اسـت. از اينـرو بـر حـسب مـواردمصرف ، شرايط محيطي محل نصب شير( دما ، فشار ، نوع سيال و … ) شركت سازنده و غيره كاملا متفاوت مي باشد. بنابراين نمي توان در مورد قيمت جهاني آن رقم دقيقي را ارائه نمود. لذا در اينجا براي ارائه تصويري از قيمت هاي جهاني ، بر اساس نظر سنجي از شركت هاي فعـال داخلـي در ايـنمورد ، قيمت مقايسه اي با شير آلات توليد داخل اخذ و در اينجا ارائه شده است .
لازم به ذكر است كه قيمت هاي عنوان شده در ارتباط بـا شـركت هـايي مـي باشـند كـه در ايـرانفعاليت دارند .
شير فلكه هاي چدني در موارد زير كاربرد دارند .
♦ صنايع نفت ، گاز ، پتروشيمي و پالايشگاهها
♦ صنعت آبرساني
♦ صنعت فاضلاب
♦ نيروگاههاي توليد برق
♦ تاسيسات مكانيكي كارخانجات ، منازل و غيره
♦ برخي ماشين آلات و تجهيزات
در كليه موارد فوق نقش شير ، كنترل جريان سيال از طريق قطع و وصل آن مي باشد .
لازم به ذكر است كه در صنعت نفت و گاز و پتروشيمي شير آلات در گروه Pipping Material طبقه بندي مي گردند .
موارد كاربرد و استفاده شير فلكه در بالا معرفي گرديد. از اينرو در اينجا مـي تـوان گفـت كـه درصنايع معرفي شده هر تجهيز بصورت تخصصي در جايگاه خود مورد استفاده قرار مـي گيـرد. ايـنكاربرد بر اساس الزامات فني و مهندسي از سوي طراح و كارشناسان مربوطه تعيين شده اسـت. بـهعبارت ساده تر هر تجهيز محل كاربرد مخـصوص خـود را دارا بـوده و لـذا تجهيـزات ديگـر از نظـرمشخصات فني نمي توانند جايگزين گردند. بنابراين بـه جـرأت مـي تـوان گفـت كـه محـصول مـوردمطالعه در محل كاربرد خود فاقد كالاي جايگزين مـي باشـد. البتـه شـايد بتـوان گفـت كـه در مـواردضروري امكان جايگزيني شير كشوئي موضوع طرح حاضر با ساير انواع شيرآلات نظير پروانـه اي ،توپي و سوزني وجود دارد ليكن از نظر اقتصادي و فني معمولا به ندرت اين جايگزيني صورت گرفتهو در نهايت نبود كالاي جايگزين براي محصول مورد مطالعه همچنان پا بر جا خواهد بود .
در اينجا لازم به ذكر هستيم كه موضوع عدم قابليت جايگزيني در مـورد سـاير انـواع شـيرها نيـزصادق مي باشد. يعني اينكه شير مورد مطالعه و يا هر شير ديگر نيز معمولا نمي توانند بـراي سـايرشيرها جايگزين گردند .
با توجه بر موارد كاربرد معرفي شده براي محصول مورد مطالعه مي توان اذعان داشت كـه طـرححاضر يك طرح مهم در صنعت مي توانـد تلقـي گـردد. يكـي از مـوارد كـاربرد محـصول حاضـر درصنعت نفت و گاز و پتروشيمي معرفي گرديد و همانطوريكه مي دانيم كشورمان در حال حاضر تحتتحريم برخي كشورهاي صنعتي جهان قرار دارد ، از اينرو هر گونه تلاش براي افـزايش توليـد داخـلتجهيزات مورد استفاده صنايع نفت ، گاز و پتروشيمي سـبب مقابلـه بـا تحـريم هـاي فـوق گرديـده وكشور را از اين نظر تقويت خواهد نمود. از طرف ديگر كـشورمان داراي طـرح هـاي عظـيم نفتـي درمناطق مختلف كشور مي باشد و لذا اين طرح هـا نيـاز بـه تجهيـزات مختلـف دارنـد . از اينـرو كـاملامشخص است كه كليه طرح هائيكه به هر صورت سبب افزايش عرضه احتياجات اين صنعت در بـازارگردد ، از اهميت خاص بر خوردار خواهد بود. شير فلكه چدني از جمله تجهيـزات تاسيـساتي مـورداستفاده در صنايع مادر ديگر نيز مي باشد و اف زايش توليد آن سبب ارتقاء قابليت دسترسي بـه موقـعصنايع فوق به اين كالا خواهد گرديد. بنابر اين در نهايـت بـا توجـه بـر مـشكلات موجـود در كـشور اهميت طرح حاضر نيز در راستاي آن مشخص مي گردد .
با انجام جستجوهاي اينترنتي و بررسي ميزان صادرات و توليد بـا اسـتفاده از سـايت مركـز تجـارتجهاني [1] كشورهاي عمده توليد كننده شير آلات [2] به صورت زير استخراج و جمع آوري شده است .
پيشتر موارد كاربرد محصول مورد مطالعه بيان گرديد. از اينـرو بـا توجـه بـر آن كـشورهاي عمـدهمصرف كننده به صورت زير جمع بندي شده است .
اين اطلاعات در مورد همه انواع شيرالات بوده است
صنايع نفت ، گاز ، پتروشيمي و پالايشگاهها
در اين گروه كشورهايي كه داراي نفت و صنايع جـانبي آن مـي باشـند بـه عنـوان كـشورهاي عمـدهمصرف كننده تلقي مي گردند. كـشورهاي ايـران ، قطـر ، آمريكـا ، روسـيه ، آذربايجـان ، عربـستانسعودي ، عراق و ساير كشورهاي نفت خيز در اين گروه قرار دارند .
♦ صنعت آبرساني
در اين گروه كليه كشورهاي جهان قرار دارند .
♦ صنعت فاضلاب
در اين گروه نيز كليه كشورهاي جهان قرار دارند ولي كشورهاي صنعتي مصرف بيشتري دارند .
♦ نيروگاههاي توليد برق
در اين گروه كليه كشورهاي جهان قرار دارند .
♦ تاسيسات مكانيكي كارخانجات ، منازل و غيره
در اين گروه نيز كليه كشورهاي جهان قرار دارند ولي كشورهاي صنعتي مصرف بيشتري دارند .
از نقطه نظر مقررات وزارت بازرگاني، برا ي صادرات محصول توليدي طرح هيچگونـه شـرايط ومحدوديتي وجود ندارد. ليكن از آنجايي كه اين محصول ، يك كـالاي صـنعتي محـسوب مـيگردنـد، ازاينرو ورود به بازارهاي جهان ي مستلزم برخـورداري تول يدكننـده از شـرايطي مـيباشـد كـه ذيـلا بـهشرايط فوق اشاره شده است.
♦ صادرات براي مصارف نفت ، گاز و پتروشيمي
در اين صنعت برخورداري توليد كننده از استاندارد جهانيAPI امري ضـروري اسـت و معمـولاخريدار از توليد كننده اي كه فاقد اين استاندارد باشد ، خريد نمي كند. استاندارد فوق يـك اسـتانداردآمريكائي است و لذا مجوز آن تنها از سوي كشور فوق و يا شركت هاي تائيد شده توسط وي صادرمي گردد. از اينرو با توجه بر عدم وجـود روابـط مناسـب بـين كـشورمان و كـشور آمريكـا ، توليـدكنندگان ايراني نمي توانند تائيديه اين استاندارد را اخذ نمايند و لذا امكـان صـادرات در ايـن حـوزه ازصنعت براي توليد كنندگان كشورمان وجود ندارد .
♦ صادرات براي مصارف در ساير حوزه ها
در جدول زير شرايط صادرات در اين حوزه از صنعت ارائه شده است .
1–2– بررس ي ظرفيت بهره برداري و روند توليد از آغاز برنامه سوم تاكنون
1–1–2– بررسي ظرفيت هاي بهره برداري
با مراجعه به اطلاعات وزارت صنايع و معادن، فهرست واحدهاي فعـال در توليـد و عرضـه شـيرفلكه چدني استخراج و در جدول زير ارائه شده است .
ماخذ: وزارت صنايع و معادن – مركز آمار و اطلاع رساني
با توجه به جدول شماره 4 ، براساس تاريخ شروع بهره بـرداري واحـدهاي فعـال موجـود، رونـدظرفيت نصب شده توليد شير فلكه چدني در كشور به شرح جدول زير جمعبندي شده
در جدول شماره 4 ، واحدهاي فعال در توليد شير فلكـه چـدني آورده شـده و متعاقـب آن رونـد ظرفيت اسمي آنها نيز در طي پنج سال گذشته تعيين گرديد. لـيكن بـرا ي بررسـ ي رونـد تول يـ د واقعـ ي واحدهاي فوق بايد گفت كه بخش عمده اين واحدها از مالكيت خصوصي برخوردار هستند. لـذا امكـاندسترسي به آمار توليد واقع ي آنها بسيار دشوار ميباشد و لذا براي اطلاع از توليد واقع ي ايـ ن واحـدها مطالعات ميداني انجام شده و پرسش از توليد كنندگان بر طبق آن نتيجه گ يري شده است كه توليد واقعي واحدها ي فعال حدود 80 درصد ظرفيت اسم ي آنها صورت گرفته و بدينوسيله تول يد واقع ي اين محصولات در جدول زير جمع بندي شده است
در نمودار زير روند توليد واقعي نشان داده شده است
نمودار بالا نشان مي دهد كه توليد داخل شير فلكه چدني در طول ساليان گذشته همواره از يك روندافزايشي برخوردار بوده است .
با توجه به فرايند توليد م يتوان گفت كه تكنولوژي مورد استفاده در توليـ د شـير فلكـه چـدني در مورد كل يه واحدها ي تول يدي آن يكسان است و تفاوت خاصي ب ين تكنولوژ يها وجـود نـدارد. و آنچـهدر اين فرايند دارا ي اهميت است موارد زير مي تواند عنوان گردد .
♦ دقت و كيفيت فرايند ساخت
♦ كيفيت طراحي و مهندسي معكوس اجرا شده
♦ كيفيت عملكردي شير
♦ كيفيت مواد و قطعات آمادي مصرفي
♦ كنترل كيفيت دقيق
♦ رنگ آميزي مناسب و جلوگيري از پوسته شدن شير در زمان سرويس دهي
توليد شير فلكه چدني در كشور از سابقه طولاني برخوردار مي باشد ولي در صنعت نفـت و گـاز كالاهاي خارجي قابل توجهي در بازار وجود دارد ( مناقصات شركت هاي نفتي بـصورت بـين المللـينيز منتشر مي گردد ) لذا مطابق مطالعات ميداني صورت گرفته نتيجه گيري شده اسـت كـه واحـدهايتوليد كننده شير فلكه چدني اندكي كمتر از ظرفيـت كامـل خـود توليـد مـي نماينـد و لـذا بـا توجـه بـراطلاعات كسب شده متوسط راندمان واحدهاي فعال توليدي 80 درصد نتيجه گيري شده است . 6–1–2– نام كشورها و شركت هاي سازنده ماشين آلات مورد استفاده در توليد محصول
فرايند توليد شير فلكه چدني نيازمند استفاده از ماشينآلات زير ميباشد. همچنـين بـا مراجعـه بـهتعدادي از سازندگان فعال كشور، كشورها و شركتهاي سازنده آنها نيز در جـدول زيـر جمـعآوري شده است.
بطوريكه جدول بالا نشان مي دهد كليه ماشين آلات مـورد نيـاز از داخـل كـشور قابـل تـامين مـيباشند
با مراجعه به بانك اطلاعات صنعتي وزارت صنايع و معادن، وضعيت و مشخصات طرحهاي جد يد در حال ايجاد توليد شير فلكه چدني جمع آوري و در جدول زير وارد شده است:
عرضه محصولات مورد مطالعه ، در آ ينده از طريق تول يـ د واحـدهاي فعـال و طـرح هـاي در حـ ال ايجاد و همچنين واردات صورت خواهد گرفت كه در ادامه هر كدام از آنها مورد بررسي قـرار گرفتـهاست.
در جدول شماره 4 ظرف يت نصب شده كشور براي تول يد شير فلكه چـدني در سـال هـاي گذشـتهآورده شد . همچنين در جدول شماره 6 توليد واقع ي اين محصول برآورد گرديد. از اينرو با در نظـرگرفتن ظرفيت و توليد واقع ي انجام شده در سالهاي گذشته ، عرضه اين واحدها در آينده بـه صـورتجدول زير پيش بيني شده است.
در جدول شماره 8 فهرست طرحهاي در حال ايجاد كشور آورده شـد . بنـابراين مطـابق سـوابقموجود ، بر حسب درصد پيشرفت فعلي طرحها ، مقاطع بهره برداري به صورت زير فرض شده است
با توجه به جدول بالا ، ظرفيت طرحهاي در حال ايجاد كه در آينـده بـه ظرفيـ ت نـصب شـده كـشوراضافه خواهد شد، به صورت زير قابل پيش بيني است:
راندمان تول يد واقع ي طرحهاي در حال ايجاد متناسب با عرف طرحهاي صنعت ي بـه صـورت 60- 70- 80 درصـدظرفي ت اسمي در سه سال اول بهره برداري لحاظ شده است.
با مراجعه بر سالنامه آمار بازرگاني خارجي كشور ، ميزان واردات در سـالهاي گذشـته بـه صـورتزير استخراج شده است
منبع : سالنامه آمار بازرگاني خارجي ( سالهاي 85 و 86 برآوردي است )
در جدول زير جمع بندي پيش بيني عرضه شير فلكه چدني در سالهاي آتي آمده است
توضيح: ميزان واردات در آينده صفر منظور شده است كه البته اين امر به منظور ايجاد شرايط لازم بـراي پـيشبيني ميزان كمبود واقعي در بازار با هدف ايجاد طرح هاي جديد توليدي براي حذف كمبود فـوق و جـايگزيني
واردات ،صورت گرفته است. بنابر اين فرض بر اين است كه با افزايش توليد داخل واردات كاهش و در نهايت به صـفر خواهـدرسيد .
براي برآورد مصرف از شيوه ها ي مختلف ي استفاده مي گردد كه در اينجا از روش تعيين مصرفظاهري استفاده خواهد شد .
مصرف ظاهري از رابطه زير حاصل محاسبه و در جدول زير وارد شده است
نمودارهاي زير روند مصرف در سالهاي گذشته را نشان داده است .
نمودار بالا نشان مي دهد كه ميزان مصرف شير فلكه چدني در سالهاي گذشـته همـواره از رونـدافزايشي برخوردار بوده است .
5–2– بررسي روند صادرات از آغاز برنامه توسعه سوم تا سال 1385
با مراجعه بر سالنامه آمار بازرگاني خارجي كشور در مورد صادرات شـير فلكـه چـدني ، آمـارصادرات استخراج و در جدول زير آمده است .
محصول مورد مطالعه داراي كاربردهاي عمومي در بازار تاسيـساتي كـشور و همچنـين صـنعتنفت و گاز و پتروشيمي مي باشد. از اينرو براي پيش بينـي تقاضـا در آينـده لازم اسـت بـر حـسبموارد مصرف محصول مورد مطالعه ، بررسي ها صورت گيرد .
پيش بيني مصرف در صنايع تاسيسات
اين صنايع شامل شبكه آبرساني ، فاضلاب ، نيروگاهها و موارد مشابه است. اين صنايع با روندمشخصي در كشور در حال اجرا بوده و به نظر نمي رسد كه در آينده تغييرات خـارج از انتظـاري در اين صنعت اتفاق افتد. بنابراين براي پيش بينـي تقاضـا در ايـن حـوزه براحتـي مـي تـوان از سـوابقمصرف در گدشته و با اعمال درصدي رشد رفتار كرد .
صنعت نفت و گاز و پتروشيمي كشور در طي سالهاي گذشته همواره از رشد جهـشي برخـورداربوده است و لذا با توجه بر آن آنچنان نمي توان بر اساس سوابق مصرف در گذشته ، اقدام بـه پـيشبيني تقاضا در آينده نمود. از طرف ديگر اطلاع از حجم دقيق تقاضا در اين حوزه مـستلزم مطالعـاتتفصيلي و اطلاع دقيق از طرح ها و پروژه هاي در دست اجراي وزارت نفت مـي باشـد كـه امـر فـوقخارج از چاچوب مطالعاتي طرح امكان سنجي حاضر مي باشد. از اينـرو در اينجـا بـراي پـيش بينـيتقاضا در آينده ، از همان سابقه مصرف در گذشته ولـي بـا اضـافه كـردن متوسـط ده درصـد رشـدمصرف سالانه استفاده خواهد شد .
در جدول زير بر اساس مطالب ذكر شده در بالا و با عنايت بر سوابق مصرف در سالهاي گذشته ، مصرف در سالهاي آتي قابل برآورد شده است .
براي بررس ي قابل يت صادرات ي قطعات مورد مطالعه در آينده ، از روش استناد بر سوابق صادراتي درسالهاي گذشته استفاده شده است. علت انتخاب ايـن روش آنـست كـه مطـابق مطالـب ذكـر شـده درقسمت معرفي شرايط صادراتي محصول مـورد مطالعـه( 10 – 1 ) امكـان صـادرات ايـن كـالا بـرايمصارف در صنعت نفت و گاز و پتروشيمي وجود ندارد. لذا در اينجا با مراجعه بر سوابق صادراتي محصولات مورد مطالعه در سالهاي گذشته، و انجام رگرسيون در آن ، ميزان صادرات در سـالهايآينده قابل پيش بيني خواهد بود كه اين امر انجام و در جدول زير وارد شده است
تقاضاي كل مجموع تقاضاي بازار داخل و صادرات است كه اين امـر در جـدول زيـر نـشان داده شده است .
با جمع بند ي پيش بيني عرضه و تقاضا در آينده ، موازنه انجام گرديده است .
موازنه عرضه و تقاضاي شير فلكه چدني نشان مي دهد كه در سه سـال آينـده بـازار از كمبـودبرخوردار خواهد بود و پس از آن با بهره برداري از طرح هاي در حال ايجاد ، كمبود از بين نرفتـ ه وبازار به وضعيت مازاد عرضه مبدل خواهد گرديد . البته بايد گفت كه بخشي از كمبود پيش بيني شـدهدر سه سال اول از طريق واردات تامين خواهد شد( موازنه عرضه و تقاضا بـا فـرض واردات صـفرانجام گرديده است )
بررسي اجمالي تكنولوژي و روشهاي توليد و عرضه محصول در كشور و مقايسه آنبا ديگر كشورها
فرايند توليد شير فلكه چدني به صورت زير است:
همانگونه كه پيشتر نيز اشاره شد محصول توليدي شير فلكه چدني مي باشد كه مراحل توليـد آنبه شرح زير مي باشد:
روشهاي توليد شيرفلكه عبارتند از ريخته گري،آهنگري كه در ايـن واحـد از بـين ايـن دو روش ،روش ريخته گري به عنوان روش منتخب درنظر گرفته شده است. قطعه ريخته گري شده در
مراحـلبعدي توسط عمليات متعددي (همچون كف تراشي ، روتراشي، پله زني ، جوش 2co ، سري تراشـي ،سنگ زني و مونتاژ) تبديل به محصول مي گردد. بدنه نيم ساخته فولادي ، لوله ،نوار درز بنـد ،فلكـه،خارفنري، انواع پين و پيچ و مهره و كلاهك نيم ساخته قطعـات و مـواد اوليـه خريـدني محـسوب مـيشوند.
تشريح قطعات ساختني اين طرح به قرار زير مي باشد: بدنه بصورت ريخته گري و سند بلاسـتشده از خارج واحد خريداري مي گردد در داخل واحد كف تراشي و پله زني به وسيله ماشين تـراشو سپس كف تراش (توسط فريز انيورسال) روي آن انجام مي شود و بر روي حلقه نـشيمنگاه جـوشمي شود . حلقه نشيمنگاه از يك لوله ساخته مي شود كه در واحـد ابتـدا توسـط اره ، بريـده و سـپسعمليات روتراشي پله زني و كف تراشـي و بـرش روي آن انجـام مـي گـردد و سـپس بـا اسـتفاده ازجوشكاري به روش جوش 2co به بدنه جوش زده مي شود. كلاهك درپـوش بـصورت ريختـه گـريشده از بيرون خريداري مي گردد و در داخل واحد عمليات كف تراشي (توسط فرز) ،سوراخ كاري(بـادريل 32ms) ، داخل تراشي (با ماشين تراش )، رزوه زني و سوراخكاري (با مته روميزي) و قلاويـزكاري (با مته روميزي) روي آن انجام مي گردد.
بوش هاي زير پكينگ فلانچ به وسيله سري تراشي ساخته مي شود زبانه نيز به صـورت ريختـهگري شده از بيرون خريداري مي گردد و سپس در داخل واحد سنگ زني مـي شـود. ايـن قطعـات بـههمراه ديگر قطعات خريداري شده در قسمت مونتاژ بر روي بدنه مونتاژ مي شوند و نهايتا شير فلكـهساخته شده بازرسي مي شود
روش توليد شير فلكه چدني در بند 1-3 شرح داده شد، بنابراين در صورتي كه ايـن روش توليـدبا روش هاي توليد مورد استفاده در ساير كشورها مورد مقايسه قرار گيرد نتايج زير حاصل خواهـدشد:
تكنولوژي و روش توليد در ساير كشورها همان روشي است كه در كشور ما انجام ميگيرد.
آنچه كه در فرايند توليد محصولات داراي اهميت است و حتي ميتوان گفت كه اين عوامـل كيفيـتمحصول ت وليد شده را تشكيل داده و در كشورهاي صـنعتي از درجـه بـالاتري برخـوردار مـيباشـدموارد ذيل هستند.
♦ دقت و كيفيت فرايند ساخت
♦ كيفيت طراحي و مهندسي معكوس اجرا شده
♦ كيفيت عملكردي شير
♦ كيفيت مواد و قطعات آمادي مصرفي
♦ كنترل كيفيت دقيق
♦ رنگ آميزي مناسب و جلوگيري از پوسته شدن شير در زمان سرويس دهي
با عنايت بر شرح ارائه شده تكنولوژي، نقاط قوت و ضـعف آن در جـدول زيـر جمـعبنـدي شـدهاست:
كارگاهها و كارخانههاي توليد شير فلكه چـدني ، عمومـاً لازم اسـت تعـداد متنـوعي از محـصولاتمورد نياز مصرف كنندگان را توليد نمايند. لذا توليد تنها يك نوع محـصول بـه هـيچ وجـه اقتـصادي ومعقول نميباشد. از اينرو حداقل ظرفيت براساس حداقل امكانات و ماشينآلات مورد نياز و در نهايـتحجم سرمايه ثابت آن تعيين ميگردد. بنابراين در اينجا ابتدا حداقل ماشينآلات و امكانات مورد نيـازبرآورد و سپس براساس آن حداقل ظرفيت توليد تعيين خواهد گرديد. هزينههاي سرمايهگذاري ثابـتطرح مشتمل بر هزينه هايي است كه صرف ايجاد يك واحد صنعتي مي گردد كه عبارتند از:
هزينه هاي فوق الذكر اين طرح در جدول ذيل گنجانده شده است و اعداد موجود در اين جدول ذيل به تفصيل در ادامه ارائه مي گردد:
مجموع كل فضاهاي كاري طرح معادل 1500 متر مربع برآورد شد. از اينـرو حـداقل زمـين مـوردنياز طرح 4500 متر مربع برآورد ميگردد. براي تعيين هزينههاي تأمين زمين فرض ميگردد كه محلاجراي يكي از شهرك هاي صنعتي در سطح كشور ميباشد از اينرو قيمـت خريـد هـر متـر مربـع آن200,000 ريال فرض ميگردد كه در اين صورت كـل هزينـه خريـد زمـين معـادل 900 ميليـون ريـالبرآورد مي گردد.
محل اجراي طرح، يكي از شهركهاي صنعتي در سطح كشور پيشبيني شده است. از اينرو هزينـهمحوطهسازي آن كه شامل تسيطح زمين، ديوار كشي و حصاركشيها، درب ورودي و فضاي سبز وغيره است كه شرح كامل اين موارد به همراه هزينههاي آن در جدول ذيل آورده شده است.
ساختمانهاي توليدي و اداري
با توجه به حداقل ماشينآلات و تجهيزات مورد نياز، حداقل فضاهاي كـاري نيـز بـه صـورت زيـرتعيين گرديده است.
با توجه به فرايند توليد تعريف شده ماشين آلات زير براي يك واحد توليد شـير فلكـه چـدني مـوردنياز مي باشد.
– تجهيزات آزمايشگاهي و كارگاهي
طرح حاضر نياز به تجهيزات كارگاهي ندارد چرا كه با استفاده از ماشين آلات توليـدي آن، امكـاناجراي فعاليتهاي تعميراتي نيز وجود دارد. همچنـين در خـصوص تجهيـزات آزمايـشگاهي نيـز لازم است ذكر شود كه نياز به تجهيزات آزمايشگاهي در سطح يك كارخانه ميباشد كه هزينه تـأمين آنهـامعادل 50 ميليون ريال برآورد مي گردد.
6–5– تاسيسات
با توجه به ماشين آلات مورد نياز و فرايند توليد، تأسيسات مورد نياز برآورد شده است.
وسايل اداري و خدماتي
وسايل اداري شامل ميزهاي كار، كامپيوتر و متعلقـات، مبلمـان اداري، فايـلهـا و غيـره و وسـايلخدماتي نيز مانند وسايل حمل و نقل دستي، وسايل آبدارخانه و آشپزخانه و امور رفاهي ميباشد كههزينه هاي تأمين اين وسايل معادل 120 ميليون ريال برآورد شده است.
8–5– ماشين آلات حمل و نقل درون/ برون كارگاهي
به منظور جاري اجراي عمليات و فعاليتهاي واحد صنعتي نياز به يك دستگاه وانت نيـسان و يـكدستگاه ليفتراك است كه هزينه تأمين آنها معادل 350 ميليون ريال خواهد بود.
9–5– هزينه هاي قبل از بهره برداري
هزينههاي قبل از بهرهبرداري شامل هزينـه مطالعـات اوليـه و پـيش مهندسـي، ثبـت شـركت، اخـذتسهيلات بانكي، مسافرتها و بازديدها و غيره خواهد بود كه هزينههاي آن معادل 100 ميليـون ريـالبرآورد مي گردد.
10–5– هزينه هاي پيش بيني نشده
هزينه هاي پيش بيني نشده در حاضر معادل پنج درصد كل سرمايه ثابت لحاظ مي گردد كه معادل
517 ميليون ريال خواهد بود .
11–5– برآورد حداقل ظرفيت اقتصادي طرح
حداقل ظرفيت اقتصادي يك واحد توليدي، ظرفيتي اسـت كـه در آن درآمـدهاي حاصـل عـلاوه بـرپوششدهي كليه هزينهها، حداقل سود قابل قبول را نيز براي سـرمايهگـذار ايجـاد نمايـد. از اينـرو بـانگرش فوق، حداقل ظرفيت اقتصادي طرح برآورد ميگردد كه در اينجا ابتـدا پـيش فـرضهـاي تعيـينظرفيت اقتصادي شرح مختصري داده شده و سپس با استناد بر آنها، حداقل ظرفيت ارائه خواهد شد.
نقطه سربسر توليد، ميزان توليدي است كه تحت آن درآمد حاصـل از فـروش محـصولات توليـديتنها هزينههاي طرح را پوشش ميدهد و به عبارت ديگـر در نقطـه سربـسر توليـد هزينـههـا مـساويدرآمدها مي باشد. بنابراين ظرفيت توليد اقتصادي لازم است بالاتر از نقطه سربسر باشد.
حداقل سود مورد انتظار يك طرح اقتصادي تـابع حجـم سـرمايهگـذاري كـل آن (سـرمايه ثابـت+ سرمايه در گردش) ميباشد. نرخ سود مورد انتظار عموماً براساس نرخ بهره تسهيلات بـانكي تعيـينميشود. در كشور ما سود بانكي معادل 12 درصد است. بنابراين عمومـاً سـود مـورد انتظـار طـرحطوري تعيين ميشود كه نرخ بازگشتي حدود پنجاه درصد بيش از نرخ بهره بانكي براي سرمايه گـذارايجاد نمايد.
با عنايت بر مطالب ذكر شده و پس از تجزيه و تحليل هاي لازم، حداقل ظرفيت اقتصادي طرح 50 هزارعدد پيشنهاد شده است كه با احتساب 80 درصد راندمان ، ظرفيـت عملـي معـادل 40 هزارعـددبرآورد مي گردد. لازم به ذكر است از آنجائيكه وزن متوسط شير فلكه حدود نيم كيلوگرم مي باشدلذا حداقل ظرفيت اقتصادي طرح با توجه به وزن متوسط، 25 تن در سال مي باشد كه با احتساب 80 درصد راندمان ، ظرفيت عملي معادل 20تن در سال مي باشد.
1–6– معرفي نوع ماده اوليه و ميزان مصرف سالانه آن ماده اوليه مورد استفاده طرح به شرح جدول ذيل مي باشد.
كليه مواد اوليه مورد استفاده طرح از داخل كشور قابل تأمين است.
فولاد يك كالاي استراتژيك در جهان است كه قيمتها و شرايط تحويـل آن را نيـز شـرايط جهـانيتعيين ميكند. در كشور ما نيز قيمتها كاملاً تحت تأثير قيمتهاي جهاني است البتـه بـه لحـاظ تـأمينبايد گفت كه كارخانجات متعددي در كشور توليد كننده فولاد مي باشـند كـه ايـن كارخانجـات از مـواداوليه داخلي و بعضاً وارداتي استفاده ميكنند ولي در هـر صـورت قيمـتهـا تـابع قيمـت هـاي جهـانيمي باشد. در جدول زير روند تغييرات قيمت جهاني اين ماده مهم آورده شده است.
به طوري كه نمودار بالا نشان ميدهد قيمت جهاني فولاد در سالهاي موردمطالعه همواره در حالتغيير بوده است. اين تغييرات به كشور ما هم كشيده شده و عرضـه كننـدگان همـواره قيمـت فـروشخود را بر پايه قيمت جهاني قرار ميدهند و لذا در آينده نيز پيشبيني ميشود همين روند ادامه داشتهباشد.
توضيح: قيمت هاي عنوان شده ، قيمت فولاد خام است. بديهي است كه لوله فولادي كه مورد استفاده طرح حاضراست داراي قيمت بيشتر از قيمت فولاد خام خواهد بود
انتخاب محل اجراي يك طرح توليدي عموماً براساس معيارهاي زير صورت مي گيرد:
o بازارهاي فروش محصولات o بازارهاي تأمين مواد اوليه o احتياجات و نيازمندي ديگر طرح o امكانات زيربنايي مورد نياز طرح o حمايت هاي خاص دولتي
در ادامه با تشريح هر كدام از معيارهاي فوق، مكان يابي اجراي طرح انجام خواهد گرديد.
يكي از معيارهاي مكانيابي هر طرح توليدي، انتخاب محلي است كه داراي نزديـكتـرين فاصـله بـابازارهاي محصولا ت طرح باشد. در بخش يك شرح داده شد كه بازار محصولات طرح ، شهرهاي نفتخيز و داراي پالايشگاه مانند تهران ، بندرعباس ، شيراز، تبريز، اهواز و اراك ميباشد. بنـابراين محـلاجراي طرح لازم است نزديكترين فاصله را با اين بازارها داشته باشد.
عمده ماده اوليه مصرفي طـرح، انـواع لولـه فـولادي اسـت كـه در بازارهـاي اسـتان هـاي تهـران ،اصفهان، خوزستان به وفور يافت مي شود. ليكن بخـش عمـده آن در اسـتان تهـران و بازارهـاي آنعرضه ميگردد. بنابراين از نظر بازار تأمين مواد اوليه استانهاي فوق الذكر مي توانند به عنوان محـلاجراي طرح پيشنهاد گردند.
هر طرح توليدي نيازمند مواردي مانند برق، آب، ارتباطات ، نيـروي انـساني و غيـره مـيباشـد . در مورد طرح حاضر از آنجايي كه كليه نيازمنديهاي فوق در سطح نياز طـرح در نقـاط مختلـف كـشورقابل تأمين است لذا محدوديتي به لحاظ انتخاب محل خاص وجود ندارد.
از جمله امكانات زيربنايي مي توان به راههـاي ارتبـاطي، شـبكه بـرق سراسـري، فاضـلاب و غيـرهاشاره كرد كه در طرح حاضر در سطح نياز طرح، ميتوان گفت كه محدوديت و حساسيت خاصـي درانتخاب محل اجراي طرح وجود ندارد.
طرح حاضر يك طرح عمومي صنعتي است و لذا به نظر نميرسد كه حمايتهاي خاص دولتي برايآن وجود داشته باشد. البته اجراي طرح در نقاط محروم ميتواند مشمول برخي حمايتهـاي عمـوميدولتي شود كه اين حمايتها ارتباطي به نوع طرح نداشته بلكه تابع محل انتخاب شده براي اجـراي آنخواهد بود و لذا بدينوسيله ميتوان گفت از لحاظ اين معيار محدوديت يا تسهيلات خاص دولتي بـرايطرح وجود ندارد.
با جمع بندي مطالعات مكان يابي، محل اجراي مناسب اجراي طرح در جدول زير آمده است.
با توجه به الزامات كسب و كار در كشور كه در مورد ساختار تشكيلاتي و منابع انساني واحدهايصنعتي اعمال مي نمايند، طرح حاضر نيازمند نيروي انساني زير مي باشد.
بررسي تأسيسات و امكانات زيربنايي مورد نياز طرح
1–9– برآورد برق مورد نياز و چگونگي تأمين آن
توان برق مورد نياز طرح با توجه به مصرف ماشينآلات و تأسيـسات و همچنـين نيـاز روشـناييساختمانها و غيره،kw 300 برآورد شده است. اين توان برق به راحتي از شبكه برق سراسري كشورو در كليه استان هاي كشور قابل تأمين است. هزينه خريد انشعاب و تجهيزات انتقال بـرق معـادل 300 ميليون ريال برآورد مي گردد.
2–9– برآورد آب مورد نياز و چگونگي تأمين آن
در طرح حاضر آب جهـت خنـك كـاري ماشـين آلات و همچنـين نيازهـاي بهداشـتي و آشـاميدنيكاركنان آن و همچنين براي آبياري فضاي سبز مورد نياز خواهد بود كه با توجـه بـه حجـم توليـد وتعداد كاركنان حجم مصرف ساليانه 4000 متر مكعب برآورد مي گـردد كـه ايـن ميـزان آب از طريـقشبكه لولهكشي شهرك صنعتي[1] محل اجراي طرح قابل تأمين است كه هزينـه آن معـادل 100 ميليـونريال برآورد شده است.
3–9– برآورد سوخت مصرفي مورد نياز و چگونگي تأمين آن
سوخت يكي از نهاده ها در طرح حاضر محسوب ميگردد چرا كه كـوره بـه وسـيله سـوخت كـارميكنند. بهترين سوخت پيشنهادي طرح، گاز شهري است ولي نظر بر اينكـه برخـي شـهركهـا دارايلولهكشي گاز بوده ولي برخي ديگر فاقد آن هستند از اينرو در طرح حاضر گازوئيل به عنوان سوختانتخاب شده است ولي در صورتي كه محل نهايي انتخاب شده براي اجـراي طـرح از لولـهكـشي گـازشهري برخوردار باشد انتخاب آن اولويـت خواهـد داشـت. ولـي در حـال حاضـر بـا فـرض انتخـابگازوئيل به عنوان سوخت ميتوان گفت كه هزينه تأمين آن كه شامل تانـك سـوخت 20,000 ليتـري ولوله كشي هاي آن مي باشد كه معادل 100 ميليون ريال برآورد مي گردد.
4–9– برآورد امكانات مخابراتي و ارتباطي لازم و چگونگي تأمين آن
طرح حاضر نيازمند دو خط تلفن ، يك خط فاكس و يك خط براي اينترنت ميباشد و از آنجايي كـهمحل اجراي طرح شهرك صنعتي پيشنهاد شده است لـذا امكـان تـأمين آن از شـهرك محـل اجـرا بـهراحتي وجود خواهد داشت كه هزينه آن معادل 20 ميليون ريال برآورد ميگردد.
5–9– برآورد امكانات زيربنايي مورد نياز
½ راه
نيازمندي طرح به راه را مي توان در حالت زير مورد بررسي قرار داد:
مواد اوليه مصرفي طرح به وسيله كاميون و تريلي به محل اجـراي طـرح وارد شـده و محـصولاتتوليدي نيز به وسيله همين وسايل به بازار مصرف حمل خواهد شد. از اينرو راههاي ارتباطي مناسبحركت اين وسايل نقليه لازم است در محل اجراي طرح وجود داشته باشد.
كاركنان به وسيله خودروهاي سواري و مينيبوس به محل اجراي طرح رفت و آمـد خواهنـد كـردكه لازم است محل اجراي طرح داراي امكانات ارتباطي مناسب آن باشد.
به جز امكانات مناسب براي تردد كاميون و خودروهاي سواري، امكانات ديگري براي طرح مـوردنياز نمي باشد.
10– وضعيت حمايت هاي اقتصادي و بازرگاني
1–10– حمايت هاي تعرفه گمركي و مقايسه آن با تعرفه هاي جهاني
در مورد كليه محصولات مورد مطالعه ، وزارت بازرگاني اقدام بـه تـدوين تعرفـههـاي گمركـي بـادرصد بالا( 60 درصد) كرده است كه اين امر در راسـتاي حمايـت از توليـد داخـل صـورت گرفتـهاست.
در خصوص تعرفه هاي جهاني نيز بايد گفت كه براي اظهار نظر در ايـن مـورد لازم اسـت كـشورمقصد صادرات بطور دقيق مشخص گردد تا بواسطه آن امكان مطالعه در اين مورد بوجود آيد .
در خصوص حمايتهاي مالي از طرحهاي مشابه در كشورمان بايد گفت كه اين حمايـتهـا صـرفاًدر سطح ارائه تسهيلات بانكي ميباشد كه اين تسهيلات حالت عمومي داشته و براي كليـه طـرحهـاييكه از توجيه اقتصادي مناسب برخوردار هستند، پرداخت ميشود. بنابراين در مجموع مـيتـوان گفـتكه حمايت هاي ويژه خاصي در خصوص طرح وجود ندارد.
11-تجزيه و تحليل و ارائه جمع بندي و پيشنهاد نهايي در مورد احداث واحدهاي جديد از موازنه پيش بيني عرضه و تقاضا چنين بر مي آيد كـه در سـه سـال آينـده بـازار كـشور از كمبـودعرضه برخوردار خواهد بود ولي پس از آن با بهره برداري از طرح هاي در حال ايجاد نه تنها كمبـوداز بين خواهد رفت بلكه وضعيت بازار به مازاد عرضه مبدل خواهد گرديد . لـيكن از آنجائيكـه ميـزانمازاد عرضه پيش بيني شده آنچنان بالا نمي باشد لذا پيشنهاد مي گردد كه جهت افزايش رقابت هـا دربازار، تعداد محدودي طرح جديد اجرا گردد .
از طرف ديگر مطابق برنامه هاي وزارت نفت ، افـزايش قابـل تـوجهي در حجـم سـرمايه گـذاري هـايصنعت نفت و گاز كشور در حال جريان مي باشد و بر طبق آن نياز به تجهيزات كـه شـير چـدني نيـزيكي از آنها مي باشد ، افزايش پيدا خواهد نمود. بنابر اين به نظر مي رسد كه در آينده بازار ايـن كـالاهمچنان پر رونق باشد .
نكته قابل ذكر ديگر در اينجا وجود مزيت نسبي توليد اين محصول در كشور است كه البته اين مزيـتهر چند در مورد صنعت نفت و گاز و پتروشيمي آنچنان كارساز نمي باشد ولي در ساير صنايع مانندشبكه هاي آبياري مي توان از مزيت نسبي موجود در توسعه صادرات بهـره بـرداري نمـود. لـذا درصورتيكه مج ري طرح توان بازاريابي و فـروش صـادراتي را داشـته باشـد در اينـصورت بـه منظـورتوسعه هر چه بيشتر صادرات اجراي طرح هاي جديد در ايـن خـصوص از نقطـه نظـر صـادراتي نيـزتوجيه پذير مي گردد .
حداقل ظرفيت اقتصادي يك واحد توليد شير فلكـه چـدني 50 هزارعـدد در سـال بايـدانتخاب شو د كه با احتساب 80 درصد راندمان ، ظرفيت عملي توليـد 40 هزارعـدد خواهـدبود اما از آنجائيكه وزن متوسط شير فلكه حدود نيم كيلوگرم مي باشد لذا حداقل ظرفيـتاقتصادي طرح با توجه به وزن متوسط، 25 تـن در سـال مـي باشـد كـه بـا احتـساب 80 درصد راندمان ، ظرفيت عملي معادل 20تن د ر سال مي باشد كه تحت آن حجـم سـرمايهثابت معادل 10880 ميليون ريال خواهد بود كه ظرفيت و حجم سـرمايه گـذاري هـاي فـوقطوري انتخاب شده است كه طرح علاوه بر اينكه كليه هزينههاي خود را پوشش مـيدهـد،سود معقولي نيز نصيب سرمايه گذار خواهد نمود.
محل اجراي طرح شهرك صنعتي پيشنهاد شده است.